Oksidatif gerilim, olağan gerilimden farklı bir durum… Bedenin olağan metabolik faaliyetleri sırasında ürettiği ya da dışarıdan aldığı ‘serbest radikal’ olarak bilinen ziyanlı kimyasalların hücreler üzerinde oluşturduğu hasar olarak tanımlanabilir.
‘’Vücudumuzda fazla ölçüde özgür radikal oluştuğunda, daha erken yaşlanırız. Bu durumu, demirin paslanmasına benzetebiliriz. Demir nasıl oksijenle temas ettiğinde paslanıyorsa, bedenimiz da özgür radikallerin tesiriyle oluşan oksidatif gerilimle paslanıp, yaşlanır’’ diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, bu meseleyle başa çıkma yollarını şöyle açıkladı:
Prof. Dr. Derya Uludüz
Oksidatif gerilim nasıl oluşur?
Serbest radikaller, gün içinde maruz kalınan etraf kirliliği, birtakım besinler, ilaçlar, sigara dumanı ve radyasyonla bedende birikir.
Bu kimyasalların hücrelere ziyan vermesi de oksidatif gerilime neden olur. Bedenimizde fazla ölçüde hür radikal olduğunda, bu durum hücrelerimizin daha süratli eskimesine yani erken yaşlanmaya yol açar. Bu durumu, demirin paslanmasına benzetebiliriz; demir nasıl oksijenle temas ettiğinde paslanıyorsa, bedenimiz da özgür radikallerin tesiriyle paslanmaya başlar.
Bu paslanma süreci de, cildimizde kırışıklıklara, organlarımızda fonksiyon bozukluklarına ve genel olarak sıhhatimizin bozulmasına yol açar.
Vücut tarafından üretilen antioksidanlar
Vücudu erken yaşlanmaktan korumak için antioksidanlar kıymetlidir. Kimileri beden tarafından üretilir. Lakin yaşla birlikte azaldığından besinlerle yerine konmalıdır:
Glutatyon: Bedenin ana antioksidanıdır ve hücresel seviyede hür radikallerle savaşır. Glutatyon, hücrelerin güç üretim merkezleri olan mitokondrileri koruyarak güç metabolizmasını dayanaklar. Ispanak, avokado, kuşkonmaz yüksek glutatyon içerir. C vitamini bakımından güçlü turunçgiller bedende glutatyon üretimini dayanaklar. Ceviz, badem, kabak çekirdeği de glutatyon düzeylerini artırır.
Süperoksit Dismutaz (SOD): Süperoksit radikallerini hidrojen peroksite dönüştüren bu enzim, oksidatif gerilimin birinci savunma sınırıdır. Doğal kaynakları lahana, bezelye, brokoli ve ıspanaktır.
Katalaz: Hidrojen peroksidi suya ve oksijene ayrıştırarak hücreleri oksidatif hasardan korur. Tatlı patates, havuç, kırmızı biber, mantar, soğan, sarımsak, brokoli, lahana, karnabahar üzere yiyeceklerde bulunur.
Koenzim Q10: Güç üretiminde kıymetli rol oynar ve mitokondrilerde özgür radikalleri nötralize eder. Kırmızı et, tavuk, balık ve yumurta üzere hayvansal protein kaynaklarında yüksek ölçüde bulunur.
Nasıl önlenebilir?
Oksidatif stresi denetim altına almak için hayat şekli ve diyet değişikliği şarttır…
Sağlıklı beslenin: Araştırmalar antioksidan kapasitesi yüksek besinlerin, hücreleri yaşlandıran hür radikalleri emme kapasitesinin yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Hasebiyle tertipli olarak tüketildiklerinde oksidatif gerilimi azaltan meyve ve sebzeler şöyle sıralanabilir:
C vitamini: Suda çözünen bir antioksidandır ve bağışıklık sistemi işlevlerini takviyeler. Portakal, limon, greyfurt üzere narenciyelerde, çilekte, kuşburnunda, kivide ve brokolide bol ölçüde bulunur.
E vitamini: Yağda çözünen bir antioksidandır ve hücre zarlarını korur. Kuruyemişler, tohumlar ve yeşil yapraklı sebzeler en güzel kaynaklardır.
Selenyum: Glutatyon peroksidaz enzimlerinin bileşenidir ve oksidatif hasara karşı müdafaa sağlar. Deniz eserleri, et ve tahıllarda bulunur.
Egzersiz yapın: Tertipli fizikî aktivite, bedenin antioksidan savunma düzeneklerini güçlendirir. İdman sırasında oluşan süreksiz oksidatif gerilim, bedenin adaptasyon kapasitesini artırarak uzun vadede oksidatif gerilimle daha güzel başa çıkmasını sağlar.
Zararlı alışkanlıklardan uzak durmak: Sigara içmek ve çok alkol tüketimi, bedende hür radikal üretimini artırarak oksidatif gerilimi tetikler. Bu nedenle, bu tıp alışkanlıklardan mutlaka uzak durulmalıdır.
Susamadan su için: Gün içinde susama hissini beklemeden 2 litre su içmeyi ihmal etmeyin. Hür radikaler lenf yoluyla atılır. Lenfler de suyla çalıştığı bol su içmek bu açıdan da çok kıymetlidir.
Stresinizi yönetin: Kronik gerilim, oksidatif gerilim düzeylerini artırabilir. Gerilim idaresi teknikleri, oksidatif gerilimin tesirlerini azaltmada kıymetli rol oynar. Derin nefes alma antrenmanları ve tabiatta vakit geçirmek üzere aktiviteler, gerilimi azaltmaya yardımcı olabilir.