İtalya’da keşfedilen ve 2.500 yıllık kavanozların tabanında görülen yapışkan husus 70 yıldır gizemini koruyordu. Kimyasal tahliller sonucunda bu hususun ne olduğu ortaya çıktı. Bu hususun ismi Baldı. Antik periyotlarda rabbe adanan adaktan arta kalan tatlı bir kalıntı.
Oxford Üniversitesi’nden kimyager Luciana da Costa Carvalho liderliğindeki bir kimyager ve arkeolog takımı, son teknoloji ile bu macun kıvamındaki tatlının ne olduğuna dair tahlillerde bulundu. Elde edilen sonuçlarda, MÖ 6. yüzyılda kurulmuş Paestum kentinde bulunan bu kavanozların aslında içerisinde bulunan unsurun petek olduğunu ortaya çıktı.
Antik Yunanların balı üstün besin olarak gördüğünü tabir eden Carvalho, araştırmayı Journal of the American Chemical Society isimli bilimsel mecmuada yayımlandı.
ANTİK DEVİRDE EN KIYMETLİ MADDE
Bal arıları ve bal, antik Yunan ve Roma devirlerinde çok sayıda alanda kullanılıyordu. Tıpta, ritüellerde, kozmetikte ve besinde kıymetli bir yer tutuyordu. Bundan ötürü arkeologlar, 1954 yılında yer altındaki bir tapınakta sekiz bronz kavanoz bulduklarında, bu kapların ölümsüzlüğün simgesi olarak bal içerdiğini keşfettiler. Ama 70 yıl uzunluğunda en az dört farklı tahlil yaptılar. Bu hususun içeriğine dair bir delil bulamadılar.
Carvalho ve takımı bu sefer son kimyasal tahlil tekniklerini kullanarak bu unsurun kökeninde dair ne olduğunu buldular. Araştıma grubu bunun için Kütle spektrometrisi (mass spectrometry) tekniğini kullandılar. Ve antik kalıntılarda birinci kere sağlam heksoz şekerlerini tanımlamayı başardılar. Araştırmaya nazaran taze balın yaklaşık yüzde 79’u heksoz şekerlerinden oluşuyor ve en bol olanı fruktoz.
Ayrıca, örnekte yapılan protein tahlili, personel arıların ürettiği süt beyazı bir salgı olan “arı sütü”nün (royal jelly) izlerini ortaya çıkardı. Araştırmacılar, Avrupa bal arısı tipine (Apis mellifera) mahsus kısa amino asit zincirleri olan birtakım peptitleri de tespit etti.
BALI ASIRLARCA KORUYAN UNSUR ORTAYA ÇIKTI
Bu tahlillerin tamamına dayanarak grup, çalışmanın “Büyük ihtimalle petek bal olarak sunulmuş balın varlığına dair direkt moleküler ispatlar sunduğunu” söyledi. Carvalho ise “Antik kalıntıdaki şeker ölçüsü, çağdaş balla karşılaştırıldığında hayli düşük” olduğunu söyledi.
Bu kalıntılarının tadının yıkanmış bal peteğine benzediğini söyleyen Carvalho, biraz da asidik olduğunu ekledi.
Araştırmalar yalnızca bununla sonlu kalmadı. Bal karışımında bakır iyonlar da tespit edildi. Bu iyonlar mikrop öldürücü taşıdığı belirterek, “Şekerlerin yüzeyde korunmasına katkı sağlamış olabilirler” dedi. Bu ayrıntı ise balın binlerce yıl bozulmadan kalmasını açılıyor.
Bu yapışkan unsurun tahlili, arkeologların antik ritüel ve tapınakları daha düzgün anlamasına yardımcı olabilir. Kavanozlar, Paestum’daki bir yer altı tapınağında, yani bir heroon’da bulunmuştu. Birebir tapınakta, üstüne yün sarılı demir çubuklar yerleştirilmiş büyük bir ahşap masa da vardı.
Bu adak, antik Yunan kenti Sybaris’in efsanevi kurucusu sayılan Helice’li İs’e sunulmuş olabilir. MÖ 6. yüzyılda Sybaris yıkıldığında, halkı buradan kaçarak Poseidonia isimli yeni bir kent kurdu. Lakin Roma İmparatorluğu, MÖ 3. yüzyılda kenti ele geçirince ismini Paestum olarak değiştirdi.
Carvalho, “Bu çalışma, müze koleksiyonlarının tekrar tahlil edilmesinin ne kadar pahalı olduğunu gösteriyor, zira analitik teknikler daima gelişiyor” dedi.