Serdar Cebe
ABD Başkanı Donald Trump’ın, 25 Eylül’de Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’la yapacağı kritik görüşmenin perde ardı muhakkak oldu. ABD’nin gözü, havacılık, savunma ve uzay endüstrisi, biyomedikal üzere alanlarda kullanılan az toprak elementlerinin keşfedildiği Eskişehir’in Beylikova ilçesinde… Trump-Erdoğan görüşmesinde, Türkiye’nin az toprak elementleri (NTE) konuşulacak en değerli ticari başlıklardan biri olarak öne çıktı. Washington kulislerinde “Trump’ın ağzındaki bakla” olarak nitelenen bu bahis, ABD’nin Çin’e bağımlı mineral tedarik zincirlerinden kurtulma arayışının tam merkezinde.
Deneyimli gazeteci Serdar Cebe SÖZCÜ Gazetesi, SÖZCÜ TV ve sozcu.com.tr ailesine katıldı. Washington temsilcimiz oldu.
‘POTANSİYEL BİR ORTAK…’
ABD’nin Ankara Büyükelçisi Thomas Barrack, daha evvel senatonun Dış İlgiler Komitesi’nde yaptığı konuşmada Türkiye’nin şimdi tam işletilmeyen ender toprak elementleri yataklarını “stratejik fırsat” diye tanımladı. Osmanlı kökenlerine vurgu yapan Barrack, Türkiye’yi hem NATO’nun askeri gücü hem de kritik madenlerde potansiyel tedarik ortağı olarak gösterdi. Bilhassa Eskişehir Beylikova alanında tespit edilen 694 milyon tonluk rezerv, Washington’un dikkatini çekmiş durumda.
AFRİKA’YA UZANAN STRATEJİ
Barrack, tıpkı oturumda Türkiye’nin Afrika’daki yükselen tesirine de vurgu yaptı. Türk şirketlerinin kıtada madencilikten lojistiğe kadar Çin’le rekabet eder hale geldiğini tabir eden Barrack, bu ağın ABD ve NATO için “Çin’e alternatif tedarik hatları” kurmada kilit olabileceğini söyledi. Türkiye’nin Beylikova’daki ender toprak elementleri ve Afrika’daki madencilik atakları Trump’ın Türkiye ile 100 milyar dolarlık ikili ticaret gayesini gerçekçi kılacak en önemli ögeler olarak da görülmeye başlandı.
UKRAYNA’DA RUS ENGELİ
Washington’un gözü, Çin’in elindeki kritik minerallerdeki hegemonyayı kıracak her fırsata çevrilmiş durumda. Donald Trump, az toprak elementleri için birinci olarak Ukrayna ile masaya oturdu. Bu ülkeyle kıymetli mineral mutabakatı imzalandı lakin madenlerin bulunduğu bölge Rus işgali altında olduğu için muahede hayata geçirilemedi.
Endüstriyel üretime geçilmesiyle yıllık 570 bin ton üretim hedeflenirken, yıllık yaklaşık 220 milyon dolar gelir elde etmesi planlanıyor.
En büyük ikinci rezerve sahibiz
Eskişehir Beylikova, dünyada 800 milyon tonluk rezerve sahip Çin’den sonra 694 milyon ton ender toprak elementi rezerviyle ikinci sırada bulunuyor. Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı Eti Maden, 2023’te açılan Beylikova Florit, Barit ve Az Toprak Elementleri İşletmesi’nde çalışmalar yürütüyor.
Dönemin Enerji Bakanı Fatih Dönmez, tesisin açılışında “Çıkarttığımız cevherimizde bulunan florit, barit, ender toprak elementleri ki biz de yüklü olarak lantan, seryum, praseodimyum, samaryum, gadolinyum, evropiyum, neodimyum var. Ayrıyeten başka 17 ender toprak elementi de muhakkak oranlarda mevcut’ dedi.
Çin egemenliğini kırmak istiyorlar
Çin global az toprak elementi üretiminin yüzde 69’unu karşılıyor. Çin, bu elementlerin yüzde 90’ına yakınını sürece kapasitesini elinde bulunduruyor. Bu nedenle, dünyanın büyük bir kısmı pak güç ve yüksek teknoloji bölümlerinde tedarik için Çin’e bağımlı pozisyonda bulunuyor. Kritik ehemmiyete sahip ender toprak elementleri, akıllı füzelerden uydu haberleşmesine, yakıt hücrelerinden elektrikli arabalara kadar birçok stratejik alanda kullanılıyor. Batı, Çin’in bu alandaki egemenliğini kırmak için alternatifler arıyor.