UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi, Mimar Sinan’ın başyapıtı olarak Osmanlı ve dünya mimarlık tarihinde kıymetli bir yere sahip. Sinan’ın “Ustalık eserim” dediği Selimiye Camii’nde 2021 yılında başlatılan onarıma ait tartışmalar ise büyüyor. Caminin kubbesinde yer alan taş, mermer ve çini üzerine işlenmiş yazılarda yapılması öngörülen değişiklikler, tarihçiler ve sanat uzmanlarının yansısını çekti.
YENİ KUBBE SİYAH-BEYAZ
Mimar Sinan’ın, 16. yüzyılda inşa ettiği yapının kubbesindeki çizgi işlerinde yüklü mavi renk kullanılmış, kırmızı tonlarda süslemeler yapılmıştı. Görenlerin hayran kaldığı kalemişi ve çizgilerin onarımla silinmesi teklif etildi. Yerine siyah tonların hakim olduğu bir sürece yapılması öngörüldü.
ALLAH’IN İSMİ DE SİLİNECEK
Allah’ın isimlerinin yer aldığı 8 madalyonun silinmesi ve yerine 21. yüzyıl şeklinde yeni bir yazı istifi uygulanması da gündemde. Tarihçi İlber Ortaylı ise onarım için “Edirne Selimiye Camii kubbe yazılan onarımı ihya mı, imha mı?” diye sordu ve toplumsal medyada dikkat çeken bir paylaşım yaptı.
Ortaylı, “Kültürel varlıklarımızın korunması, gelecek kuşaklara aktarılması ‘aslını bozmadan onarmak’ aslına bağlı kalınarak restore etmektir. Aslı bozularak yapılan onarım ihya edilecek yapıtın imha edilmesidir” dedi. Ortaylı, “Konu hakkında yetkili mercileri Edirne Selimiye Camii’nin aslının korunması için acil müdahaleye davet ediyor, üst şura tarafından verilen kararın iptalini talep ediyoruz” davetinde bulundu.
Ortaylı: ‘Zevk farkını herkes görür’
İlber Ortaylı, onarım için “Burada da küme işbirliği kokusu geliyor. Eski strüktür ile yeni ortasındaki zevk farkını kim çıplak gözle baksa görür. Anlaşılan bu iş ya ehliyetsizce karar altına alınıyor veya da kadro kayırmasıyla” dedi ve şu öneriyi lisana getirdi:
‘REFERANDUM YAPILSIN’
“Mimar Sinan, imparatorluğun sanatına kendi üslubunu veren dahidir. Lütfen herkes ustanın en büyük yapıtına sahip çıkmayı öğrensin. Sinan’ın yapıtları her kulun hatta her toplumun kendi inhisarına alıp harcayacağı miras değil. Dedelerin büyük mirasına karşı bu uyuşuk halimizden kurtulalım. Varşova tekrar inşa edilirken her gün referandum yapılıyordu. Biz neden uyuyoruz? Bu ilgisizlik uygarlık düzeyimizi göstermez mi?”
Hattat Hasan Çelebi yaptı
Mimar Sinan’ın yüksek sanat anlayışıyla Türk-İslam mimarisine damgasını vurmuş olan Edirne Selimiye Camii’nin kubbesine, çinilerine, taş ve mermerlere işlenmiş bulunan yazılar aslen 16. yüzyılın meşhur hattatı Ahmed Şemseddin Karahisari’nin öğrencisi Hattat Hasan Çelebi (5.1594) tarafından yapıldı. Artık kubbedeki bu işlemelerin yerini siyah beyaz yeni kubbenin alması isteniyor.
450 yıllık tarihi koruyun
Ortaylı, mimarlık tarihinin eşsiz yapısı Selimiye Camii’ndeki onarım için şu tekliflerde bulundu:
– Edirne Selimiye Camii’ndeki Hasan Çelebi’ye ilişkin Karahisari ekolündeki yazılar katiyetle koruma edilmelidir.
– Edirne Selimiye Camii’nin hiçbir yerine günümüz hattatlarından rastgele birisinin yazısı yazılmamalı, 450 yıllık bu tarihi mirasta, yaşayan bir hattatın imzasına yer verilmemelidir.
– Tarihi camilerimizin devrine ilişkin yazıları konusunda uzman hattatlar ve akademisyenler, onarım için oluşturulan bilim heyetlerinde yer almalıdır.
Ersoy’un şiiriyle tepki
Zafer Partisi Genel Lider Yardımcısı Fatih Eryılmaz, teklife Mehmet Akif Ersoy’un şu dizeleriyle cevap verdi:
“Hadi gel yıkalım şu Süleymaniye’yi desen, İki kazma kürek, iki de ırgat gerek. Lakin, haydi gel yapalım şunu geri desen, Bir Sinan, bir de Süleyman gerek.”
‘Selimiye artık dünya mirası değil diyebilirler’
Edirne Kent Kültürü ve Şuurunu Geliştirme Merkezi Derneği’nin internet sitesinde yer alan bilgiye nazaran, ana kubbenin beyaza boyanıp çizgi işlerinde siyah renk kullanılması önerisi bir küme hattat, nakkaş ve mimar tarafından yapıldı. Bu teklif yaklaşık iki yıl süren tartışmalara yol açtı. Üç defa reddedilen proje, 29 Temmuz 2025’te Edirne Koruma Bölge Kurulu kararıyla onaylandı. Edirne’de Kent Plancısı ve 2007-2011 ortasında Selimiye Alan Başkanlığı vazifesini üstlenen Namık Kemal Döleneken, karara reaksiyon gösterdi. Döleneken, “Eğer ısrar edersek bir gün bize de ‘Artık Selimiye dünya mirası değil’ diyebilirler. Bu yüzden kimsenin bu riski göze almaya hakkı yok. Kimsenin bunu desteklemeye de hakkı yok” dedi.