Elektrikli arabalar son yıllarda dünyanın dört bir yanında “yeşil geleceğin simgesi” olarak lanse ediliyor.
Ancak perde gerisinde, bu sessiz ihtilalin hiç konuşulmayan bir yüzü var: devasa lityum madenleri, çocuk emekçiler, toksik atıklar ve güç açlığı.
Küresel karbon emisyonlarını azaltmak amacıyla başlatılan elektrikli araç ihtilali, aslında öbür bir etraf krizinin kapısını aralıyor olabilir.
BATARYALARIN GERİSİNDEKİ KİR: LİTYUM VE KOBALT MADENLERİ
Elektrikli arabaların kalbi olan bataryalar, lityum, kobalt ve nikel üzere ender elementlere dayanıyor.
Bu madenlerin çıkarıldığı bölgeler bilhassa Kongo, Bolivya, Şili ve Arjantin çevresel yıkımın en sert yaşandığı yerler ortasında.
Kongo’da kobalt madenciliğinde binlerce çocuk personel, ağır metallerle dolu çamurlarda çıplak elleriyle çalışıyor.
Şili’deki lityum havuzları ise yeraltı sularını tüketerek kuraklık krizini tetikliyor.
Greenpeace raporlarına nazaran, bir elektrikli araba bataryasının üretimi, ortalama bir aracın 8 yıllık yakıt tüketimine muadil karbon salımı yaratıyor.
TEMİZ GÜÇ Mİ, KİRLİ ÜRETİM Mİ?
Otomotiv devleri “sıfır emisyon” vaatleriyle dikkat çekerken, bu araçların üretim sürecindeki güç kaynakları hâlâ kömür ve doğal gaz temelli. Yani araç çalışırken sıfır emisyon üretiyor olabilir lakin üretilirken büyük bir karbon izi bırakıyor.
Uzmanlara nazaran, elektrikli araç üretiminde kullanılan elektrik hâlâ fosil yakıtlardan geliyorsa, bu geçiş yalnızca “kirliliğin yer değiştirmesi” manasına geliyor.
PİL GERİ DÖNÜŞÜMÜ: BÜYÜK SORUN KAPIDA
Bir öbür tehlike ise kullanılmış bataryalar. Elektrikli arabaların bataryaları 8 ila 10 yıl ortasında ömrünü tamamlıyor. Lakin dünya genelinde şimdi bu kadar büyük ölçekli batarya geri dönüşüm altyapısı yok.
Geri dönüştürülmeyen pillerdeki ağır metaller, toprak ve yeraltı sularına sızarak uzun vadeli toksik etki yaratıyor.
Avrupa Birliği bu bahiste sert düzenlemelere hazırlanırken, birçok ülke hâlâ batarya atıklarını “elektronik hurda” olarak sınıflandırmakla yetiniyor.
SESSİZLİĞİN BEDELİ: SES KİRLİLİĞİ AZALDI, YAYA GÜVENLİĞİ AZALDI
Elektrikli araçların “sessizliği” etraf için bir avantaj olsa da kent ömründe yeni bir risk oluşturdu. Düşük süratlerde neredeyse hiç ses çıkarmayan araçlar, yaya kazalarında artışa neden oldu. Bu nedenle Avrupa’da, 2024 prestijiyle tüm elektrikli araçlara yapay motor sesi eklenmesi mecburî hale getirildi.