Antik metinlerde ortaya çıktı! Mavi renk eskiden yok muydu?

Mavi rengin insan algısında hayli yeni bir yere sahip olduğu savı, tarih boyunca renkleri nasıl algıladığımıza dair çarpıcı bir bakış sunuyor.

Özellikle antik Yunan metinlerinde maviye dair neredeyse hiç bahsedilmemesi, bilim insanlarını bu mevzuyu araştırmaya sevk etti. Antik muharrirler, renkleri günümüzdeki üzere spesifik tabirlerle değil, hissettirdikleri tesir ve ışığın hareketleriyle tanımlamış. Homeros’un Akdeniz’i “şarap koyusu” olarak tanım etmesi, antik toplumlarda renk algısının farklı işlediğini düşündürüyor.

Evrim Ağacı tarafından da değinilen hususta lisan ve fikir ortasındaki bağı inceleyen Sapir-Whorf hipotezi, lisanda bir kavramı tanımlayan söz eksikse o kavramın zihinde algılanmasının da sıkıntı olabileceğini öne sürüyor.

NADİR GÖRÜNDÜĞÜ İÇİN İSİM VERİLMEMİŞ OLABİLİR

Buna nazaran, eski toplumlar, ender rastlanan maviye bir isim vermekte zorlanmış olabilir. Ayrıyeten, Geiger ve Gladstone üzere araştırmacıların yaptığı incelemelere nazaran, tarih boyunca birçok lisanda evvel siyah ve beyaz, akabinde kırmızı, sarı ve yeşil sözleri gelişmiş; mavi ise ekseriyetle en son eklenmiş. Değişik bir biçimde, antik dünyada mavi pigment üretme maharetine sahip tek kültür olan Mısırlılar, maviyi tanımlayan birinci sözlere sahip.

Doğada da mavi, başka renklere nazaran hayli ender bir renktir. Canlılarda mavi pigmentler yerine ışığın belli açılarla yansımasını sağlayan yapısal düzenlemelerle “mavi” algısı yaratılır. Kelebek kanatları ve denizyıldızlarının mavi görünümü buna örnektir. Ayrıyeten, gökyüzü ve deniz üzere geniş alanlar mavi gözükse de, aslında bu yüzeyler bir mavi pigment taşımıyor; ışığın dalga uzunlukları nedeniyle mavi algısını yaratıyor.

Bilimsel olarak, primatlar da dahil olmak üzere beşerler yaklaşık 23 milyon yıldır maviyi algılayabilecek görsel reseptörlere sahip. Hasebiyle, antik toplumların mavi rengi göremediği değil, maviye dair algılayışlarının, ona daha az muhtaçlık duyan bir yaşantı içerisinde şekillenmiş olduğu düşünülüyor. Renkler dünyası, bilim beşerlerine kültürel ve biyolojik mirasımızın renk algısına tesirlerini incelemek için geniş bir alan sunmaya devam ediyor.