Geçtiğimiz Kasım ayında Memleketler arası Uzay İstasyonu (ISS), Dünya yörüngesindeki bir enkaz modülünden kaçmak için rotasını değiştirmek zorunda kaldı. NASA’ya nazaran, istasyonun bu tıp kaçış hareketlerini 2000 yılından bu yana onlarca kere gerçekleştirdiği bildirildi. Lakin uzaydaki enkazın sayısı her geçen yıl arttığı için bu tıp olaylar daha sık yaşanıyor.
Avrupa Uzay Ajansı’na nazaran, 1957’den bu yana 650’den fazla “çarpışma, patlama yahut parçalanma olayı” yaşandı. Bu olayların kimileri, ülkelerin gerçekleştirdiği silah testlerinden kaynaklandı. Örneğin, Rusya’nın 2021 yılında kendi uydusuna yaptığı bir füze saldırısı, 1.500’den fazla takip edilebilir enkaz modülü yarattı.
CNN’de yer alan habere nazaran; daha evvelki büyük çarpışmalardan biri, 2009 yılında gerçekleşti. Bir Rus askeri uydusu, Amerikan şirketi Iridium’a ilişkin bir irtibat uydusuna çarparak binlerce enkaz modülü oluşturdu. Uzaydaki her yeni enkaz kesimi, öbür uydular ve uzay araçları için önemli bir tehdit oluşturuyor.
KESSLER SENDROMU NEDİR?
Kessler Sendromu, Amerikalı astrofizikçi Donald Kessler tarafından 1978’de ortaya atılan bir teori. Bu teori, yörüngedeki çöp ölçüsünün kritik bir eşiği aşması durumunda çarpışmaların denetim edilemez bir biçimde artacağını ve uzayın kullanılamaz hale geleceğini öngörüyor. Bilim insanları, bu senaryonun tam olarak ne vakit gerçekleşeceği konusunda fikir ayrılığı yaşasa da yörüngedeki yoğunluğun önemli bir sorun olduğu konusunda hemfikir.
Gözlemlenebilir enkaz modüllerinin sadece bir kısmı takip edilebiliyor. Çoğunlukla bir tenis topundan küçük olan objeler, mevcut teknolojilerle tespit edilemiyor. Lakin bu küçük kesimler bile saatte binlerce kilometre süratle hareket ettikleri için bir uzay aracına önemli ziyan verebiliyor.
BİNLERCE YIL YÖRÜNGEDE KALABİLİYORLAR
Düşük Dünya yörüngesi (LEO), uzaydaki en kalabalık bölge. Burada internet sağlayan Starlink üzere binlerce uydu, hava durumu ve iklim müşahede araçları bulunuyor. 500 kilometre yükseklikteki bir enkaz kesimi, atmosferin tesiriyle 25 yıl içinde Dünya’ya düşebilirken, 1.000 kilometre yükseklikteki bir enkaz binlerce yıl boyunca yörüngede kalabiliyor.
Bu durum, bilhassa jeosenkron yörüngede (GEO) bulunan kıymetli irtibat uyduları için önemli bir risk oluşturuyor. GEO’daki enkaz temizleme sistemleri hâlâ geliştirilebilmiş değil. Avrupa Uzay Ajansı’nın ADEO projesi üzere deneysel teknolojiler, atmosfer sürtünmesini artırarak enkazı daha süratli yok etmeyi hedefliyor. Fakat bu formüller yüksek maliyetleri nedeniyle geniş çaplı bir tahlil sunamıyor.
‘UZAYI SONSUZ BİR KAYNAK ÜZERE GÖRDÜK’
Uzmanlar, uzaydaki çöp meselesini çözmek için hem paklık teknolojilerinin geliştirilmesi hem de milletlerarası düzenlemelerin uygulanması gerektiğini belirtiyor. Birleşmiş Milletler, Eylül 2023’te “Uzayın Barışçıl Kullanımı Komitesi” kapsamında yeni kurallar üzerinde çalışılacağını duyurdu. Fakat bu çeşit düzenlemelerin tesirli olabilmesi için kişisel ülkelerin liderlik etmesi ve kesimdeki paydaşları sorumluluk almaya zorlaması gerektiği söz ediliyor.
Michigan Üniversitesi’nden Dr. Nilton Renno, durumu okyanuslardaki plastik kirliliğine benzeterek, “Uzayı sonsuz bir kaynak üzere gördük. Fakat artık bu anlayışın sürdürülemez olduğunu anlıyoruz” dedi.
Leave a Reply