KOLESTEROL -1-
Kolesterol yüksekse ne kadar risk altındasınız?
Kolesterol yüksekse ne kadar risk altındasınız? Her kolesterol makûs müdür? Bu sorunun yanıtı sandığınızdan daha karmaşık.
Çünkü artık kolesterol tek başına bir gösterge değil; onun ne büyüklükte ne halde ve hangi moleküllerle dolaştığı değerli.
Klasik kolesterol testlerinde HDL (iyi kolesterol), LDL (kötü kolesterol) ve trigliserid üzere temel parametrelere bakılır. Lakin bu testler, partikül büyüklüğünü ya da sayısını göstermez.
Oysa aktüel araştırmalar, küçük ve ağır LDL partiküllerinin damar çeperine daha kolay sızdığını ve plak oluşumunu hızlandırdığını gösteriyor (JAMA Cardiology, 2023).
Küçük LDL=Yüksek risk
Harvard Tıp Fakültesi’nin 2022 tarihli bir çalışmasına nazaran, kalp krizi geçiren hastaların % 50’sinde kolesterol seviyeleri “normal” kabul edilen aralıklarda. Lakin ayrıntılı testlerde bu bireylerin küçük, ağır LDL parçacıklarına sahip olduğu ortaya çıkıyor.
Kısacası; LDL’niz yüksek olsa bile parçacıklar büyükse riskiniz düşük olabilir. Ya da tam aksisi: LDL’niz 100 bile olsa, şayet küçük ve ağır parçacıklarsa kalbiniz tehdit altında.
Örnek oranlar ne anlatır?
– Trigliserit: 200
– HDL: 40
→ Bu durumda trigliserit/HDL oranı 5 çıkar.
– Trigliserit/HDL oranı 2’nin üzerindeyse kalp-damar hastalığı riski artar. Oran 5 olduğunda bu önemli bir risktir.
– Lakin bu kişinin toplam kolesterolü 180 üzere “kabul edilebilir” seviyede olabilir. Yani doktor yüzeysel bir testle bu kişiyi sağlıklı zannedebilir.
Test yaptırırken ne isteyin?
Bu yüzden yeni jenerasyon bir test olan Lipoprotein Parçacık Boyutu Tahlili, yalnızca kolesterol ölçüsünü değil, damar içinde dolaşan parçacıkların büyüklüğünü de ölçer. Bu testle küçük ve tehlikeli partiküller daha net anlaşılır.
İnsülin direnci varsa kolesterol daha tehlikeli
İnsülindirenci olan bireylerde HDL düşer, trigliserit yükselir ve makûs kolesterol damar çeperine yapışmaya daha meyilli hale gelir. Bu nedenle, bilhassa bel etrafı geniş olan, şekerli besinleri fazla tüketen bireylerde kolesterol yüksekliği daha riskli hale gelir.
Toplam kolesterol 300 olabilir sorun olmayabilir
Total kolesterol pahası yüksek olsa bile, HDL (iyi kolesterol) seviyesi çok yüksekse bu durum birtakım şahıslarda sorun yaratmayabilir. Örneğin bayanlarda HDL kıymeti 80’in üzerindeyse, trigliserit 100’ün altındaysa ve insülin direnci yoksa, kolesterol seviyeleri yüksek bile olsa kalp riski düşük olabilir (Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2021).
SONUÇ:
Kolesterol düzeyinizi tek başına kıymetlendirmek aldatıcı olabilir. İnsülin direnci, iltihap seviyesi ve bel etrafı üzere faktörler birlikte ele alınmalıdır. Kolay bir testin size her vakit doğruyu söylemediğini unutmayın.
Neye dikkat etmek gerekir?
– HDL (iyi kolesterol) erkeklerde 40’ın (mg/dl), bayanlarda 50’nin (mg/dl) üstünde olmalı
– Trigliserit 150 mg/dL altında olmalı
– Bel etrafı erkeklerde 102 cm, bayanlarda 88 cm’yi geçmemeli
– Trigliserit/HDL oranı 2’nin üstündeyse kalp riski artar.
Bel etrafı neden değerli?
Bir öteki risk belirteci de bel etrafı. Bel etrafı arttıkça insülin direnci de artar.
İnsülin direnci, yalnızca diyabet değil, LDL parçacıklarının küçülmesine ve sayısının artmasına da neden olur. (American Heart Association, 2020).
Görünürde sağlıklı, içeride tehlikeli
Bu farkı anlamak için kullanılan testlerden biri NMR LipoProfile ismi verilen gelişmiş lipit tahlilidir. Bu test, kolesterol taşıyan lipoproteinlerin boyut ve sayısını gösterir.
Kolesterolünüzü atık üzere düşünün. Kolesterolünüzü taşıyan liporotein parçacıklarını da kamyon üzere hayal edin.
Önemli olan yalnızca birisinin sahip
olduğu atık ölçüsü değil, tıpkı vakitte o atıkları taşıyan kamyonların sayısıdır.
Kamyonların boyutu ayrıyeten kıymetlidir. Tipik lipid testinde, sizdeki kolesterol ölçüsünü ve bunun ne kadarının LDL, HDL, trigliserit olduğunu öğrenirsiniz.
Ancak daha değerlisi bunları taşıyan kamyonların sayısı ve boyutudur. Yani şayet çok atığınız varsa, ya onu taşıyan birkaç büyük “kamyonunuz” ya da çok sayıda “küçük damperli kamyonunuz” olmalı.
Eğer çok fazla küçük damperli kamyonunuz varsa, arter kaplamasına daha fazla girebilirler, daha fazla plak birikmesine neden olabilirler.
YARIN:
– Kas ağrısı çekiyorsanız nedeni kolesterol ilacı olabilir!
– LDL’niz yüksek diye çabucak statine başlamayın, evvel bu testleri isteyin.
– Yeni araştırma: Kolesterolü düşürmek her vakit kalp krizini önlemiyor.
– Karaciğerinizi yormadan kolesterolü düşürmenin yolları var.