ANTİ-AGİNG -3-
Yaşlanmak, takvimde geçen günlerden çok hücrelerimizde biriken yıpranmayla ilgilidir.
Vücudumuzdaki kimi hücreler yaşlanır fakat ölmeyip yerlerinde kalır. Bunlara senescent (yaşlı) hücreler denir. Bu hücreler ayrılamaz, tam manasıyla çalışmaz ve etrafına ziyanlı sinyaller yayarak etrafındaki dokuları da tesirler. İşte bu nedenle bilim insanları, yaşlanmayı aksine çevirmese bile yavaşlatabilecek yeni bir stratejiye odaklandı:
Senolitik ilaçlar.
Yaşlı hücreler neden sorun?
Hücre yaşlanması (senesans), aslında yeterli huylu bir savunma düzeneğidir. DNA hasarı yahut gerilim üzere durumlarda hücre bölünmeyi bırakır, böylelikle kanser üzere denetimsiz büyümenin önüne geçilir. Lakin bu yaşlı hücreler temizlenmediğinde, etrafa “yangın sinyalleri” yayan SASP (senescent associated secretory phenotype) moleküllerini salgılar. Bu sinyaller:
– Kronik iltihaba neden olur,
– Dokuları zayıflatır,
– Komşu hücrelerin yaşlanmasını tetikler,
– Organ işlevlerini düşürür.
Bu da kalpten beyne, kıkırdaktan akciğerlere kadar birçok sistemde bozulmaya yol açar.
Farelerde gençleşme etkisi
2015’te Mayo Clinic’ten yapılan bir çalışmada, yaşlı farelere senolitik ilaç verildi. Sonuçlar çarpıcıydı:
– Ömür mühleti % 30’a kadar uzadı,
– Kas gücü, motor hünerler ve görme yetisi gelişti,
– Kalp-damar ve böbrek hastalıkları azaldı.
(Kaynak: Mayo Clinic Proceedings, 2015)
Bu çalışmalarda çoklukla dasatinib (kan kanserleri için kullanılan bir ilaç) ile quercetin (bir çeşit bitkisel flavonoid) birlikte kullanıldı. Senolitik tesir için bu iki hususun kombinasyonu, yaşlı hücreleri seçici biçimde öldürmede tesirli oldu.
Fisetin, Navitoclax, Quercetin… Hangisi ne işe yarıyor?
İnsanlarda son durum
Bugün birkaç klinik deneyde senolitiklerin beşerler üzerindeki tesiri araştırılıyor.
Bunların başında Unity Biotechnology şirketinin çalışmaları geliyor. Birinci maksatlar ortasında yaşa bağlı görme kaybı (makula dejenerasyonu) ve osteoartrit üzere hastalıklar var.
Ayrıca Mayo Clinic, 2023’teki bir araştırmada, dasatinib + quercetin kombinasyonunun akciğer fibrozu ve kronik böbrek hastalığı üzere yaşlılığa bağlı hastalıklar üzerindeki tesirlerini inceleyen erken faz deneyleri başlattı.
(Kaynak: ClinicalTrials.gov)
Henüz sonuçlar sonlu, lakin umut büyük. Bu ilaçlar şu anda FDA onaylı değil ve yalnızca deneysel gayeyle kullanılabiliyor.
Klinik sonuçlar
– 2019’da yapılan bir çalışmada, bu ikilinin kombinasyonu idiopatik pulmoner fibroz hastalarında inançlı bulundu, kas gücü ve yürüyüş aralığında artış gözlendi.
– Mayo Clinic öncülüğünde, böbrek yetmezliği ve osteoartrit üzere alanlarda da erken faz denemeler devam ediyor.
(Kaynak: Justice et al., EBioMedicine, 2019 / ClinicalTrials.gov)
Hollywood yıldızları ve biyohacker’lar çoktan başladı
Bazı teşebbüsçüler ve biyohacker’lar bu ilaçlara “off-label” (etiket dışı) biçimde ulaşmaya başladı bile. Bilhassa quercetin ve fisetin üzere doğal senolitikler, ABD’de anti-aging kliniklerinde kullanılıyor. Lakin bu uygulamalar FDA onaylı değil ve kontrol dışı.
Dikkat! Gençleşme değil, sağlıklı yaşlanma
Senolitikler sizi 20 yaşındaki halinize döndürmeyecek. Fakat:
– Bedendeki kronik iltihaplanmayı azaltarak yaşlılığa bağlı hastalıkları geciktirebilir,
– Yaşlı hücreleri temizleyerek organ fonksiyonlarını koruyabilir,
– Alzheimer, kalp yetmezliği, osteoporoz üzere problemlerde yavaşlatıcı tesir yapabilir.
Yani amaç ömrü uzatmak değil, “sağlıklı geçirilen yılı” artırmak.
Dasatinib + Quercetin: Yaşlı hücrelerin doğal düşmanı mı?
Bu iki molekülün kombinasyonu, senolitik tesir göstermesi açısından en çok araştırılan formülasyonlardan biri.
– Dasatinib: Aslen lösemi tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacı. Senescent (yaşlı) hücreleri gaye alarak onları programlı hücre vefatına sürüklüyor.
– Quercetin: Soğan, elma ve çay üzere bitkilerde doğal olarak bulunan bir flavonoid. Antioksidan tesirinin yanı sıra, yaşlı hücreleri baskılayan tesirleri olduğu düşünülüyor.
YARIN:
– Okinawa’dan Sardunya’ya, dünyanın en uzun ömürlü insanlarının yaşadığı 5 bölge: Blue Zones nedir?
– Uzun ömür formülü: Bitkisel beslenme, faal hayat, güçlü toplumsal bağlar ve “hayat amacı”
– “% 80 doyana kadar ye”, “asansör değil merdiven”, “her gün biriyle konuş” üzere Blue Zone kuralları
– Harvard ve Stanford’dan telomer araştırmaları: Hücresel yaşlanmayı durdurmak mümkün mü?