Köse, Dünya Bankasının Washington’daki genel merkezinde global iktisada ait değerlendirmelerde bulundu.
Dünya Bankasının geçen hafta yayımladığı Global Ekonomik Beklentiler Raporu’nun bulgularına değinen Köse, “Küresel iktisada baktığımızda çok önemli kırılganlıklar var. Önümüzdeki devirde de o kırılganlıklar bir halde devam edecek.” dedi.
Köse, global iktisattaki kırılganlıklar nedeniyle ekonomik büyüme iddiasını aşağı istikametli revize ettiklerini belirterek, dünya iktisadının bu yıl yüzde 2,3 büyümesini beklediklerini ve bu oranın yüzde 2,7 olan yılbaşındaki varsayımlarına kıyasla daha düşük olduğunu aktardı.
“GEÇTİĞİMİZ 25 YILDA BÜYÜME TRENDİNDE DÜŞÜŞ VAR”
Ekonomilerin yüzde 70’inde büyüme iddialarını aşağı çektiklerini kaydeden Köse, global ekonomik büyümedeki yavaşlamanın yapısal sorunlar nedeniyle bir kısmının kalıcı, bir kısmının da süreksiz olduğunu söz etti.
Köse, şöyle konuştu:
“Politika yapıcılarının alacağı kararlar dünya iktisadının gidişini belirleyecek. Ama uzun periyotta, bilhassa bu yüzyılda olanlara baktığımızda, geçtiğimiz 25 yılda büyümede trend bir düşüş var. 2000’li yıllarda dünya iktisadında bilhassa gelişmekte olan ülkelerde ortalama yüzde 5’lik büyüme sayılarını görmekteydik, 2010’da o sayılar yüzde 4’e düştü, artık yüzde 3,5’lerde. Önümüzdeki devirde de düşmesini bekliyoruz. Zira yatırımlarda, nüfus artışında düşüş var. Bütün bunların sonucunda üretkenlikte de istediğimiz sonuçları almadığımız için üretkenliğin düşüşü daha düşük büyüme sayılarına yol açıyor.”
“BİRÇOK ÜLKEDE ISLAHAT İŞTAHI ÇOK DAHA AZALMIŞ DURUMDA”
Ekonomik büyüme için kısa, orta ve uzun vadede siyaset yapıcıların uygulayacağı siyasetlerin çok kıymetli olduğunu vurgulayan Köse, kısa vadede fiyat istikrarının sağlanması, mali disiplin, bütçe açıklarının düşürülmesi ve borç probleminin önemli bir formda denetim edilmesinin, orta ve uzun vadede ise yapısal ıslahatlar, beşeri sermaye ve üretkenliğin artırılmasının, iş ortamının daha düzgün hale getirilmesinin kıymetli olduğunu anlattı.
Köse, şunları kaydetti:
“Dünyaya baktığımızda genel olarak bilhassa gelişmekte olan ülkelerde 2000’li yılların sonrasında yatırımlarda önemli bir azalma görüyoruz. Dış yatırımlarda bir azalma var, içte de yatırımların büyümesinde düşüş var. Bunun küresel ve ülke bazında nedenleri var. Küresel bazdaki nedenler; ticari mevzularda çok önemli çekişmeler yaşanıyor, jeopolitik olarak tansiyon çok önemli yükselmiş durumda ve genel olarak siyaset meçhullüğü hiç görmediğimiz kadar yüksek bir düzeyde. Ülkeler bazında baktığınızda; 2000’li yıllarda gördüğümüz ıslahat hareketlerini, ıslahat programlarını görmüyoruz. Birçok ülkede ıslahat iştahı çok daha azalmış durumda. Islahatlar çok değerli zira yabancı sermayenin bir ülkeye gelmesi yahut özel sermayenin önemli bir biçimde yatırımları artırması için iş ortamının kuvvetlenmesi lazım. Bu da doğal ki kurumların kuvvetlenmesi, mali siyasetlerin yerine oturması, fiyat istikrarının sağlanmasıyla mümkün.”
Artan ticaret tansiyonlarına de değinen Köse, “O mevzuda büyük ülkeler, Amerika, Çin çok önemli bir rekabet içerisine girmiş durumdalar. Onların ortasındaki rekabetin kısa devirde çözülmesi şu anda mümkünlük dışı gözükmekte.” dedi.
Köse, gelişmekte olan ülkeler ve başka gelişmiş ülkelere bakıldığında ise ticaret mutabakatları yapma konusunda çok önemli bir istek gördüklerini belirterek, ülkelerin bilhassa bölgesel manada daha fazla ticaret, yeni pazarlara ulaşmak ve yatırımları artırmak için muahedeler yaptığını söz etti.
Ayhan Köse, “Bir yanda büyük ülkeler ortasındaki tansiyon olağan ki dünya ticareti üzerinde çok önemli bir gölge oluşturuyor fakat birebir vakitte başka ülkeleri daha faal bir formda ticaret muahedeleri yapmaya zorluyor.” diye konuştu.
“ENFLASYONDAKİ DÜŞÜŞ BİRAZ GECİKEBİLİR”
Küresel enflasyona yönelik beklentilerine ait değerlendirmelerde de bulunan Köse, “Enflasyondaki düşüşün bu yıl biraz gecikeceğini öngörüyoruz. Ama önümüzdeki yıl daha düzgün bir noktaya geleceğimizi düşünüyoruz.” dedi.
Köse, bilhassa gelişmiş ülkelerde hizmet dalı enflasyonunda bu yıl hala bir “katılık” olduğunu belirterek, bir gecikme olsa da enflasyondaki düşüşün devam edeceğini öngördüklerini aktardı.
Merkez bankalarının enflasyon maksatlarını tutturmaya yönelik siyasetlerde çok daha etkin olmaları gerektiğini vurgulayan Köse, bunu da çok açık bir formda kamuoyuna anlatmaları gerektiğini lisana getirdi.
Köse, enflasyon beklentilerinin bozulmasının önlenmesi gerektiğini, beklentilerin enflasyon maksatlarına yakın tutulması gerektiğini tabir etti.
Bunun kimi ülkelerde yapılması kolay kimilerinde ise çok daha sıkıntı olduğunu belirten Köse, enflasyon konusunda merkez bankalarının alması gereken tedbirlerin yanı sıra kamu maliyesi tarafında da bütçe açıklarının denetim edilmesinin çok değerli olduğunu kaydetti.
Orta Doğu’da artan tansiyonun güç fiyatları üzerinde önemli üst istikametli bir baskı yarattığına işaret eden Köse, “Gerilim ne kadar sürecek, bilhassa Orta Doğu’da petrol rezervlerini, üretimini ne halde etkileyecek, bunun küresel fiyatlara yansıması nasıl olacak, bütün bunları görmemiz gerekiyor. Bunları gördüğümüz vakit enflasyon fotoğrafını çok daha yeterli anlayabiliriz.” dedi.
Gelecek periyotta global iktisadın geleceği konusunda umutlu olup olmadığına ait bir soru üzerine Köse, “Tabii umutlu olmamız lazım, optimist olmamız lazım. Optimist olmazsak yaptığımız işi bırakmamız gerekiyor. Ama o iyimserliğin de bir biçimde temkinli olması lazım.” diye konştu.
Köse, çok önemli bir belirsizlik ortamı yaşandığına işaret ederek, şöyle devam etti:
“Özellikle siyaset meçhullüğü tüm vakitlerin en üst düzeyine çıkmış durumda. Çok önemli jeopolitik tansiyon artışı var. Bir de bizim bildiğimiz globalleşmeye açık, globalleşmeyi hedef edinen siyasetlerin dışında daha müdafaacı siyasetlerin ortaya çıktığı bir devirden geçiyoruz. Bilhassa son beş yıla baktığımızda, global iktisat kimsenin beklemeyeceği kadar dirençli bir formda şoklara dayandı. Pandemi ile başladık, sonra tedarik zincirlerinde çok önemli kopmalar yaşadık, ondan sonra enflasyonda çok süratli artış gördük ve doğal ki Rusya-Ukrayna Savaşı, artık Orta Doğu’da olan gelişmeler bunlar çok kısa vakitte olmuş küresel iktisat için çok büyük şoklar. Şu ana kadar önemli bir direnç var, bu direncin devam etmesini umuyoruz. Natürel ki büyüme iddialarında düşüşler açık. Siyaset yapıcıların daha önemli bir halde kısa ve orta devirli, muteber siyasetleri masanın üzerine koymaları lazım. Bu olduğu vakit biz daha umutlu hale geleceğiz.”