“Geroprotektif” ismi verilen ilaçlar, yaşlanmayı geciktirme hedefiyle geliştirilen yeni bir sınıf. Metformin, Rapamisin ve NAD+ üzere moleküller bu sınıfta sayılıyor. Hayvanlarda hayat mühletini artırdığı görülen bu ilaçlar, insanlarda hâlâ deney etabında. Sorun şu: Bu moleküllerin birçok, hücre seviyesinde umut verse de, insan dataları ya çok kısıtlı ya da çelişkili. Her biyolojik değişim uzun ömür manasına gelmiyor. Bilim dünyası temkinli, lakin destek dalı çoktan coşmuş
durumda.
Kolajen cildi gençleştirir mi?
Piyasadaki kolajen tozları, kapsülleri ya da içecekleri direkt cilde gitmez. Ağızdan alındığında kolajen molekülü parçalanır, kana aminoasit olarak karışır. Bu aminoasitler bedende her yere dağılır; kolajen üretimi artabilir ancak bu ciltte olur garantisi yoktur. Üstelik ciltte işe yarasa bile, tesiri genetik, yaş ve hayat usulüne nazaran değişir. Klinik aktiflik çok sonlu; kozmetik bölümü ise bu bilinmezliği pazarlıyor.
Antioksidan desteği yaşlanmayı yavaşlatır mı?
Antioksidanlar hür radikalleri nötralize eder; lakin fazla alınırsa bedenin doğal savunma sistemlerini de baskılayabilir. Örneğin yüksek doz C ve E vitamini, kimi çalışmalarda kas gelişimini yavaşlatmış, hatta hücresel sinyal yollarını bozmuştur. Zira hür radikaller yalnızca ziyanlı değil; hücre yenilenmesini ve bağışıklık sistemini uyarıcı misyonlar de yapar. Fazlası “koruma” değil, engelleme olabilir.
Kalori kısıtlaması uzun ömrün anahtarı mı?
Farelerde, meyve sineklerinde işe yaradı; lakin insan biyolojisi çok daha karmaşık. Kalori kısıtlaması kimi bireylerde iltihabı azaltıp metabolik sıhhat sunarken; diğerlerinde kas kaybı, regl düzensizliği, bağışıklık düşüşü ve zihinsel çöküntüye neden olabilir. 50 yaş üstü bireylerde kalori kısıtlaması kemik erimesini tetikleyebilir. “Yemek az, ömür uzun” tezi, ferdî şartlara nazaran değişiyor.
Detoks kürleri bedeni arındırır mı?
Zencefil suyu, faal kömür, lahana çorbası… Bunlar moda olmuş “detoks” eserlerinden kimileri. Gerçekte ise sağlıklı bir bireyin karaciğeri ve böbreği zati detoks makinesidir. Limonla, tarçınla ya da sıvıyla yapılan kürlerin bilimsel bir toksin temizleyici tesiri yoktur. Tersine, birtakım detoks programları düşük protein ve kaloriyle kas kaybına, sıvı kaybına ve yorgunluğa neden olabilir. Arınmak değil, yorulmak mümkün.
Sabah güçlü, akşam hafif beslenin
“Az yemek uzun yaşatır” savı şahsa nazaran değişiyor. Pekala akşam 8’den sonra yemek hakikaten göbek yapar mı?
Bilim ne diyor: Sabah güçlü kahvaltı, öğle istikrarlı öğün, akşam ise hafif ve erken yenen yemek biyolojik saati destekliyor.
Metabolizma akşam yavaşladığı için geç yenen yemekler yağlanmayı artırabilir, bilhassa karın bölgesinde. Lakin herkes için birebir reçete geçerli değil.
Yaşlanma suratını etkileyen genetik faktörler
FOXO3, SIRT1, APOE üzere genlerin birtakım varyantları uzun ömürle ilişkilendirilmiştir. FOXO3, hücresel tamir düzeneklerini aktive ederken; SIRT1 DNA tamiri ve iltihap denetiminde rol oynar. APOE ise bilhassa Alzheimer’a yatkınlığı tesirler.
Bugün birtakım testlerle bu genetik yatkınlık tahlil edilebiliyor. Fakat uzmanlar uyarıyor: Bu testler bir mukadderat değil, yalnızca mümkünlük sunar. Yale ve Cambridge araştırmalarına nazaran, yaşlanmanın % 25–30’u genetik; gerisi çevresel.
Yani uygun genleriniz varsa şanslısınız ancak berbat alışkanlıklarla avantajınızı silebilirsiniz. Bilakis, riskli genlere karşın, uyku, gerilim, antrenman ve hakikat beslenmeyle biyolojik yaşınızı yavaşlatmanız mümkün.
Longevity (Uzun yaşam) için 5 sağlam alışkanlık
– Her gün 7–8 saat kaliteli uyku: Melatonin döngüsünü korur, hücre yenilenmesini takviyeler.
– Haftada 3–4 gün tempolu yürüyüş yahut idman: Kas kütlesini korur, iltihabı azaltır, biyolojik yaşınızı düşürür.
– İşlenmiş besinlerden uzak, liften varlıklı beslenme: Bağırsak mikrobiyotanız yaşınızı belirleyen ana faktörlerden biri.
– Gerilimi yönetmeyi öğrenin: Kronik gerilim telomerleri kısaltır, hücre yaşlanmasını hızlandırır.
– Yılda bir sıhhat taraması: Sessiz ilerleyen hastalıklar, uzun hayatın en büyük tehdididir.
Uzmanların uzak durun dediği 5 uygulama
– “Detoks” ismi altında açlık kürleri: Kas kaybı, baş dönmesi ve hormonal bozukluk riski yaratır.
– Yüksek doz C ve E vitamini desteği: Antioksidan istikrarını bozabilir, hücre yenilenmesini yavaşlatabilir.
– “Gençleştiren enjeksiyonlar” pazarlayan influencer’lar: Bilimsel bilgi olmadan uygulanan her enjeksiyon risktir.
– Daima kalori kısıtlaması: Bilhassa ileri yaşta kas ve bağışıklık sistemi zayıflar.
– Kendi başına metformin yahut NAD+ kullanımı: Kanser, karaciğer hastalığı üzere riskleri göz arkası ederseniz, yarardan çok ziyan görebilirsiniz.
YARIN: Prostat
– Prostat büyümesi, enfeksiyon ve kanser birbirinden nasıl ayırt edilir?
– PSA testi neyi gösterir, neyi göstermez?
– Yüksek PSA’nın her vakit kanser manasına mı gelir?
– İlaç mı, ameliyat mı, yoksa izlem mi?
– Hangi hastaya hangi tedavi uygundur?