Libidodan fazlası: Testosteron nedir?
Testosteron, erkeklerin temel cinsiyet hormonudur. Ancak yalnızca cinsel işlevleri değil; kas gücü, güç düzeyi, kemik yoğunluğu, ruh hali ve metabolizma üzerinde de direkt tesirlidir.
Vücutta en yüksek seviyelerine 20’li yaşlarda ulaşır, 30 yaşından itibaren her yıl ortalama % 1–2 oranında düşmeye başlar. Birtakım erkeklerde bu düşüş hızlanır ve “hipogonadizm” denilen tıbbi tabloya dönüşür. (Kaynak: Mayo Clinic – Testosterone therapy: Potential benefits and risks)
Düşüklük ne vakit sorun sayılır?
Sabah saatlerinde yapılan kan testinde total testosteron 300 ng/dL’nin altındaysa ve kişi yorgunluk, depresyon, cinsel isteksizlik üzere belirtiler yaşıyorsa bu durum “testosteron düşüklüğü” olarak tanımlanır. Fakat total kıymet tek başına kâfi değildir. Hür testosteron seviyesi, SHBG (seks hormon bağlayıcı globülin), LH ve FSH üzere hormonlarla birlikte değerlendirilmelidir.
(Kaynak: Endocrine Society Guidelines, 2018)
Antibiyotikler ağrı kesiciler antidepresanlar
Testosteron üzerinde tesirli olan yalnızca tansiyon ve kolesterol ilaçları değildir. Birtakım antibiyotikler (örneğin ketokonazol), opioid ağrı kesiciler (morfin, tramadol), SSRI tipi antidepresanlar ve kortizon içeren ilaçlar da testosteron üretimini baskılayabilir. Uzun periyodik kullanımda bu ilaçların hormon seviyeleri kesinlikle takip edilmelidir. (Kaynak: BMJ Open – Drugs and Endocrine Disruption, 2021)
Testosteron düşüklüğü tedavi edilmeli mi?
Her düşük testosteron bedeli kesinlikle tedavi gerektirmez. Lakin kişi hayat kalitesinde besbelli düşüş yaşıyorsa, doktor kontrolünde testosteron replasman tedavisi (enjeksiyon, jel, bant) gündeme gelebilir. Tedavide asıl maksat hormon kıymetini değil, ömür kalitesini düzeltmektir.
(Kaynak: Endocrine Society Clinical Practice Guidelines)
Sonuç: Sessiz düşüş, büyük etki
Testosteron düşüklüğü, erkek sıhhatinde birden fazla vakit göz arkası edilir. Halbuki yorgunluk, kas kaybı, ruhsal dalgalanmalar üzere belirtilerle gelen erkeklerde hormon seviyeleri kesinlikle incelenmelidir.
Ayrıca kullanılan ilaçların hormon istikrarı üzerindeki tesiri de göz önünde tutulmalı; gerekirse doz ve ilaç seçimi tekrar planlanmalıdır.
Libido ve testosteron tıpkı şey değil
Cinsel istekte azalma, her vakit testosteron eksikliğiyle açıklanamaz. Gerilim, depresyon, uyku bozuklukları, partner meseleleri ve öbür hastalıklar da libido üzerinde belirleyicidir. Testosteron düşüklüğü tanısı koyarken yalnızca cinsel belirti değil, genel fizikî ve ruhsal belirtiler de göz önünde bulundurulmalıdır. (Kaynak: Harvard Men’s Health Watch, 2022)
En çok risk altındaki küme: 50 yaş üstü kronik hastalar
Tansiyon, kolesterol, şeker üzere kronik hastalıkları olan erkekler hem bu hastalıkların kendisinden hem de kullanılan ilaçlardan ötürü testosteron seviyesinde besbelli düşüş yaşayabilir. Ayrıyeten yaşla birlikte hem kas kütlesi azalır hem de testosteron üretimi yavaşlar. Bu durum da “erkek menopozu” olarak bilinen andropoz belirtilerini tetikler. (Kaynak: European Urology – Age-related hormonal decline in men)
Kolesterol ilaçları testosteronu düşürür mü?
Statin kümesi ilaçlar (atorvastatin, rosuvastatin, simvastatin) kolesterolü düşürürken testosteron düzeyini de baskılayabilir. Zira testosteronun hammaddesi kolesteroldür. Fakat bu tesir her hastada bariz değildir. Atorvastatin üzere karaciğerden metabolize olan statinler, testosteron sentezini bir ölçü azaltabilirken; ezetimibe üzere bağırsak emilimini engelleyen kolesterol ilaçları bu etkiyi göstermeyebilir. Yani ilacın etken unsuru ve tesir yeri belirleyici faktördür. (Kaynak: Journal of Sexual Medicine, 2021; Statin Use and Hormone Levels)
Tansiyon ilaçları erkeklik hormonunu tesirler mi?
Evet, birtakım tansiyon ilaçları testosteron (erkeklik hormonu) düzeyini dolaylı olarak düşürebilir. Bilhassa beta blokerler (örneğin: metoprolol), hem cinsel istekte azalma hem de sertleşme sıkıntılarına neden olabilir. Yeniden sık kullanılan ACE inhibitörleri (örneğin: enalapril) ve kalsiyum kanal blokerleri (örneğin: amlodipin) de bu etkiyi gösterebilir. Kimi tansiyon ilaçları bedenden çinko atılmasına neden olur. Çinko eksikliği de testosteron üretimini azaltır. Yani “tansiyonum için kullandığım ilaçlar bana âlâ geldi lakin bir müddettir kendimi halsiz, isteksiz hissediyorum” diyorsanız, bu ilaçların tesiri olabilir. Bu durumda kendi kendinize ilacı bırakmak yerine, hekiminize danışarak hormon testi yaptırmanız yararlı olur. (Kaynak: American Journal of Hypertension, 2020)
Neden herkes tıpkı biçimde etkilenmiyor?
Aynı tansiyon ya da kolesterol ilacını kullanan iki kişi, farklı yan tesirler yaşayabilir. Bunun nedeni bedenin ilaçları sürece biçimidir. Karaciğerde kimi özel “temizleyici” enzimler vardır. Bu enzimler, ilacı parçalayarak bedenden atılmasını sağlar. Fakat her beşerde bu enzimler farklı çalışır. Kimi ilacı çok süratli modüller, kimi ise yavaş. Yavaş parçalanan ilaçlar bedende daha uzun kalır ve hormon istikrarını daha fazla etkileyebilir. Ayrıyeten birtakım bireylerde SHBG denilen bir protein fazla üretildiğinde, bedendeki etkin testosteron düzeyi düşer. Yani sırf toplam hormon ölçüsü değil, bedenin onu nasıl kullandığı da kıymetlidir. (Kaynak: Cleveland Clinic – Hormone binding and metabolism pathways)
Yarın:
– Çok kilo testosteronu nasıl baskılıyor?
– Verilen kilolar hormonları nasıl etkiliyor?
– Et yemek mi soya mı?
– Hangi besinler, hangi yaşta takviye olur?