Bilim insanları, Dünya’nın büyük bir volkanik patlamanın potansiyel olarak yıkıcı sonuçlarına karşı tehlikeli bir formda hazırlıksız olduğu konusunda uyarıyor.
İnsanlık tarihini tekraren şekillendiren bu tıp tabiat olaylarının, günümüzün global olarak birbirine bağlı ve ağır nüfuslu dünyasında çok daha ağır ve katastrofik sonuçlar doğurabileceği belirtiliyor.
Cenevre Üniversitesi’nden Markus Stoffel üzere önde gelen uzmanlar, acil bir global hazırlık davetinde bulunarak, mümkün bir felaketin iklim ve toplum üzerinde yaratacağı sarsıcı tesirlere dikkat çekiyor. Pekala, insanlık bu türlü bir felaketle yüzleşmeye hazır mı? Uzmanlara nazaran karşılık telaş verici.
Tarihin en güçlü delillerinden biri, 1815’te Endonezya’daki Tambora Dağı’nın patlamasıdır. Kayıtlara geçen en şiddetli volkanik olay olan bu patlama, atmosfere devasa ölçüde kül ve kükürt yayarak global sıcaklıkların en az 1°C düşmesine neden oldu.
Bu durum, tarihe “Yazsız Yıl” olarak geçen bir iklim anomalisini tetikledi. Mevsimlerin altüst olması, dünya genelinde ziraî üretimin çökmesine, büyük bir besin kıtlığına ve yaygın açlığa yol açtı. Haziran ayında Avrupa ve Kuzey Amerika’ya kar yağması üzere olaylar, yaşanan insani krizin boyutunu gözler önüne serdi.
Tarihteki tek örnek Tambora değil. 1257’de Samalas Yanardağı’nın patlamasının da benzeri bir global soğumaya neden olarak Küçük Buzul Çağı’nı başlattığı düşünülüyor. Bilim insanları, bu büyüklükteki patlamaların ortalama 600 yılda bir meydana geldiğini varsayım ediyor ve bu döngü, yeni bir felaket mümkünlüğünü ciddiye almamız gerektiğini gösteriyor.
Peki, Tambora gibisi bir patlama bugün yaşansa ne olurdu?
Sonuçlar, 19. yüzyıldakinden çok daha yıkıcı olurdu.
Anında Yıkım: Lav akıntıları, volkanik bombalar ve ağır kül bulutları, büyük kentleri saniyeler içinde haritadan silebilir.
Küresel Kıtlık: Patlamanın iklim üzerindeki tesiri (ani soğuma, değişen yağış düzenleri) global tarım sistemini çökertebilir ve trilyonlarca dolarlık ekonomik kayba neden olabilir. Lloyd’s of London’ın bir tahliline nazaran, benzeri bir patlamanın yalnızca birinci yıldaki ekonomik maliyeti 3,4 trilyon avroyu aşabilir.
Kitlesel Göç: Dünya genelinde 800 milyondan fazla insan etkin yanardağların yakınında yaşıyor. Büyük bir patlama, tarihin en büyük ve en kaotik zarurî göç dalgalarından birini tetikleyebilir.
Büyük volkanik patlamalar, stratosfere milyonlarca ton kükürt dioksit (SO2) gazı salar. Bu gaz, güneş ışınlarını uzaya geri yansıtan ve gezegenin yüzeyini soğutan bir aerosol katmanı oluşturur.
1991’deki Pinatubo Yanardağı patlaması, global sıcaklığı birkaç yıl boyunca yaklaşık 0,5°C düşürerek bu tesirin yakın tarihli bir örneğini sunmuştur.
İnsan kaynaklı iklim değişikliği ise bu durumu daha da karmaşık hale getirebilir. New York Üniversitesi’nden Michael Rampino üzere uzmanlar, global ısınmanın hava sirkülasyonunu hızlandırarak volkanik aerosollerin daha geniş alanlara yayılmasına neden olabileceğini belirtiyor. Ayrıyeten, eriyen buzulların volkanik sistemler üzerindeki basıncı azaltarak patlama sıklığını artırma riski de bulunuyor.
Bu önemli tehdit karşısında uzmanlar, rehavete yer olmadığı konusunda hemfikir. Atılması gereken adımlar ise net:
Gelişmiş İzleme: Patlamaları evvelce iddia edebilmek için global yanardağ izleme ağlarının güçlendirilmesi kritik ehemmiyet taşıyor.
Kriz Protokolleri: Kapsamlı tahliye planları hazırlanmalı, besin ve pak su üzere temel kaynakların güvenliği için acil durum protokolleri oluşturulmalıdır.
Uluslararası İşbirliği: Bu global bir tehdit olduğundan, ülkeler ortası uyum ve ortak aksiyon planları hayati ehemmiyet taşımaktadır.
Markus Stoffel’in de vurguladığı üzere, “Neler olabileceğini şimdiden anlamaya ve planlamaya başlamalıyız.” Aksi takdirde, bir sonraki büyük patlama insanlığı büsbütün hazırlıksız yakalayabilir.