Beyin sisi ne demek?
Zihniniz bulanık, dikkatiniz dağınık mı? Başınız çalışmıyor üzere mi hissediyorsunuz?
Bu durum, halk ortasında “beyin sisi” (brain fog) diye isimlendirilir. Tıpta buna “nörobilişsel bulanıklık” (cognitive dysfunction) denir. Beyin sisi bir hastalık değildir, ancak önemli bir belirti olabilir. Uyaranlara geç karşılık verme, sözleri bulmakta zorluk, birebir cümleyi tekrar tekrar okumak, kısa periyodik hafızada zorlanmak üzere şikâyetlerle kendini gösterir.
Gözünüzden kaçan belirtiler
– Birebir cümleyi birkaç defa okumak zorunda kalmak.
– İnsan isimlerini ya da sözleri hatırlamada zorlanmak.
– Konutta bir şey arayıp ne aradığını unutmak.
– Televizyon izlerken mevzuyu kaçırmak
– Konuşurken birdenbire durup cümleyi toparlayamamak.
– Kolay sonlanma, içe kapanma
Bu belirtiler her gün olmuyorsa telaş etmeye gerek yok ancak haftalık tekrarlar varsa altta yatan nedenin bulunması değerlidir.
İlk yapılacaklar
– Kan analizi: B12, D vitamini, demir, TSH. (tiroit)
– Uyku tahlili: Uyku müddeti ve kalitesinin kıymetlendirilmesi.
– Kan şekeri ve insülin direnci testi.
– Ruhsal kıymetlendirme: Depresyon ya da anksiyete varlığı
Beyin sisi teşhisi için özel bir test yoktur. Belirtiler sorgulanır, nedenler ayıklanır. Gerekirse nörolojik kıymetlendirme yapılır.
Nedenleri düşündüğünüzden farklı olabilir
– 50 yaş üstünde beyin sisi yaşayanların birden fazla “Herhalde yaşlandım” diye düşünür. Meğer tabloya neden olan meseleler ekseriyetle önlenebilir yahut düzelebilir:
1. Uyku eksikliği ve kesintili uyku.
2. B12, D vitamini, demir üzere eksiklikler.
3.Tiroid bezinin az çalışması. (hipotiroidi
4. Depresyon ve anksiyete.
5. İnsülin direnci ve bâtın şeker.
6. İltihaplı bağırsak sendromları. (gut–brain axis)
7. Menopoz ve östrojen düşüşü
8. COVID sonrası tesirler. (post-viral beyin sisi)
Harvard Health’e nazaran bilhassa menopoz sonrası bayanlarda hormon düşüşü, bilişsel algıyı etkileyerek “Beyin bulanıklığı”na neden olabiliyor.
(Kaynak: Harvard Women’s Health Watch, 2022)
Beyin sisinin ardındaki saklı eksiklikler
Çoğu kişi söz bulamama, dalgınlık ve baş karışıklığını yalnızca “yoğunluk” ya da “yaş” olarak yorumlar. Halbuki kolay bir kan testiyle saptanabilecek eksiklikler de beyin sisi yaratabilir:
Zihinde sis varsa dikkat!
– Alzheimer değil fakat yaklaşıyor olabilir!
– Sabahları başınız çalışmıyor mu? Nedenini öğrenin.
– Bu unutkanlık ‘yaşlılık’ değil, tedavi edilebilir bir durum.
– Vitamin eksikliği mi, tiroid mi, yoksa depresyon mu?
– Odaklanamıyor, kolay sonlanıyor, güç uyanıyorsanız…
– Beyninizin freni çekik kalmış olabilir!
– Uyuyorsunuz lakin dinlenemiyor musunuz? Sorun gece değil gündüzde.
– Beyin sisi ile demans ortasındaki fark hayatınızı değiştirir.
– İlaç mı? Bitki mi? Yoksa yalnızca yanlış kahve saati mi?
– Bir testle zihinsel berraklığınızı ölçün.
– Çinko eksikliği mi? Omega-3 mucizesi mi? Gerçekler burada.
– Şeker, glüten, antidepresanlar… Beyin sisi dostu mu, düşmanı mı?
– En çok 50 yaş üzerini etkiliyor, lakin gençleri de sarıyor.
– Zihniniz sisli, uykunuz yetersizse: Bu yazı sizin için.
Bunama mı, beyin sisi mi?
Aşağıdaki tablo farkı daha âlâ anlatır:
Cleveland Clinic ne diyor?
Cleveland Clinic beyin sisini, “nöronlar ortası sinyal iletiminde yavaşlama” olarak tanımlar.
Yani fizikî bir yorgunluk değil, zihinsel irtibat sisteminin yavaşlaması. Uyaranlara cevap gecikir, bilgi sürece kapasitesi düşer, kısa müddetli hafıza zayıflar. Hastalık değil fakat ikazdır. Uzarsa, “hafif bilişsel bozukluk” evresine geçebilir. Bu durum, ilerleyen yıllarda alzheimer riskini artırabilir. (Kaynak: Cleveland Clinic Brain Fog & Aging, 2023)
Yarın:
– Vitamin mi eksik, beyin mi yorgun?
– Beyin sisine neden olan eksiklikler neler?
– Hangi vitaminler, hangi seviyede işe fayda?