1920’li yıllarda kurşunlu akaryakıtı geliştiren ve daha sonra Freon isimli soğutucu gazın yaygınlaşmasına ön ayak olan Midgley, hem iklim krizini derinleştirdi hem de milyarlarca insanın sıhhatini tehlikeye attı.
BENZİNE “TEL” KARIŞTIRDI
Midgley’in birinci büyük icadı, akaryakıta tetraetil kurşun (TEL) karıştırarak oktan düzeyini yükseltmek üzerineydi. Bu sayede motor performansı artırılıyor; lakin oluşan etraf ve sıhhat sorunları göz gerisi ediliyordu. Kurşun, teneffüs ve sindirim yoluyla bedene girerek beyne kadar ulaşabiliyor, bilhassa çocuklarda bilişsel gelişimi olumsuz tarafta etkiliyordu.
Araştırmalara nazaran, kurşunlu akaryakıtın yaygın kullanımı, 170 milyondan fazla Amerikalının toplamda 824 IQ puanı kaybetmesine yol açtı. Bu, kişi başına yaklaşık 3 puanlık bir düşüş manasına geliyor. Birtakım bireylerde ise kayıp 6 puanın üzerine çıktı.
1996 YILINDA YASAKLANDI
Midgley, tıpkı randımanı sağlayabilecek akaryakıta etanol karıştırma üzere alternatifleri bilmesine karşın, kurşun bileşiği kullanmayı seçti. Bunun temel nedeni, etanol yerine TEL için patent alarak yarar sağlama isteğiydi. 1924 yılında New Jersey’de yaşanan bir olaydaysa, TEL ile direkt temas eden 5 emekçinin hayatını kaybetmesi gündem yaratmıştı; lakin devrin sıhhat raporları, “işçilerin korunması gerektiğini” savunup eserin satışına mani çıkarmadı. Kurşunlu akaryakıt lakin 1996 yılında yasaklanabildi, lakin tesirleri hâlâ hissediliyor.
OZON KATMANINA BÜYÜK ZİYAN VERDİ
1920’lerin sonunda, klima ve buzdolaplarında kullanılan soğutucu bileşikler zehirli, patlayıcı ve yanıcıydı. Bu sıkıntıya tahlil arayan grupta yer alan Midgley, “Freon” ismi verilen maddeyi geliştirdi. Freon, kısa müddette popülerleşti; lakin ozon katmanına ziyan veriyor ve güçlü bir sera gazı tesiri oluşturuyordu.
1987’de imzalanan Montreal Protokolü, bu cins ziyanlı gazların kullanımını ve üretimini sınırladı. O periyotta Freon’un yerine daha az ziyanlı alternatifler geliştirilse de, verilen hasarın izleri hâlâ dünya genelinde gözlemlenebiliyor.
51 YAŞINDA YATALAK KALDI
Thomas Midgley Jr., 1940 yılında 51 yaşındayken çocuk felci nedeniyle yatalak oldu. Kendi geliştirdiği bir makara düzeneğiyle yataktan kalkmaya çalışırken, iplerin boğazına dolanması sonucu 1944 yılında hayatını kaybetti. Ömrü boyunca ürettiği iki büyük icat, çağdaş dünyanın kısa vadeli gelişimine katkı sağlasa da, iklim krizinden insan sıhhatine dek uzanan pek çok sorunun temellerini atmış oldu.
Leave a Reply