Cuma günü sabaha karşı İsrail, İran’a hücum başlattı. İran da karşılık verdi, İsrail’e füze ve dronlar yollamaya başladı. İsrail’in düzenlediği hava akınlarında, aralarında İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri ve İhtilal Muhafızları Ordusu Kumandanı Hüseyin Selami’nin de bulunduğu 200’ü aşkın kişi ömrünü yitirdi. 300’ün üzerinde kişi akınlarda yaralandı. İsrail, Tahran’daki bir petrol deposunu vurdu. İran’dan fırlatılan kimi füzelerin İsrail’in hava savunma sistemi “Demir Kubbe”yi aşarak maksatlara ulaştığı ve önemli patlamalara yol açtığı belirtildi. Bölgede tansiyon yüksek. Pekala bu çatışma nereye masraf? 19 Mayıs’ta Tahran Diyalog Forumu’na da katılan ODTÜ Milletlerarası Bağlar Öğretim Üyesi ve Ankara Küresel Advisory Group Kurucusu Prof. Dr. Hüseyin Bağcı’ya sordum.
MÜZAKERELER BAŞLAR
1-Siz bu türlü bir İsrail-İran çatışmasını bekliyor muydunuz?
Hayır. Bu kadar çabuk beklemiyordum. Nükleer silah görüşmelerinin sonucunu beklemek gerekiyor diye düşünüyordum. İsrail’in çatışmayı başlatması ABD’nin bilgisi dahlinde oldu. ABD “Dahil değilim” dedi lakin İsrail’i muhafazası altına aldı. Ona karşın füzelerin Tel Aviv ve öteki kentleri vurmasına pürüz olamadı. ABD İsrail’in yanında ve olmaya devam edecek üzere. Diplomatik müzakereler başlar. Yıkıcı savaşa gitmez diye düşünüyorum.
İSRAİL TEK BELİRLEYİCİ DEĞİL
2-İsrail’in Suriye’de Beşar Esat vaktinde bunu yapamadığı, lakin Şam’da idare değişince istediği üzere at oynattığı görüşüne katılıyor musunuz?
Hayır. Suriye her geçen gün dünya sistemine entegre oluyor ve güçleniyor. İsrail Ortadoğu’da askeri olarak güçlü lakin tek belirleyici bir ülke değil.
TEHDİT GELMESİN İSTİYOR
3-Sizce İsrail ne istiyor?
İsrail kendisine yönelik bir tehdit gelmesini istemiyor, Suriye de tehdit olmayacağını söyledi. Amerika Birleşik Devletleri ikisinin ortasındaki problemleri çözmede arabulucu.
GÜVENLİK ZAAFİYETİ VAR MI?
4-İran’da istihbarat zafiyeti var mı? Zira tezlere nazaran operasyona 8 aydır hazırlanıyor, ayrıyeten İsrail ve Mossad casuslarının İran’a sızdığı belirtiliyor.
Bu hususta genel bir kanı var. İstihbarat zaafiyeti her ülkenin problemidir. New York’ ta İkiz Kuleler vuruldu, Washington’da Pentagon vuruldu!
ORTA DOĞU’DA YENİ PERİYOT TEKNOLOJİK ÇATIŞMALAR
Yalnızca füze savaşları olur
5- Hamaney “İsrail acı formda cezalandırılacak diyor. İran’dan Tel Aviv’e füze yağdı. Bir sonraki adım ne olur?
Çatışmalar bir mühlet devam eder ve diplomasi tekrar devreye girer. Her iki taraf gerginliği arttırma eğiliminde lakin bir genel seferberlik ilanı yok. Aralar çok uzak. Yalnızca füze savaşları olur. Füze savaşları çok maliyetli bir şeydir. Ortadoğu’da yeni periyot savaş biçimi dron ve füzelerle yapılıyor. Düşmanla teknolojik manada bir çatışma. İran elindeki süpersonik füzelerle Hayfa ve Tel Aviv’de, bir de askeri bölgelerde bunları kullandı. Kudüs herkes için hâlâ kutsal yer. Droneları bu yüzden oraya yönlendirmiyorlar.
ÇATIŞMALAR BASRA KÖRFEZİ’NE SÜRÜKLENMEZ
İran’ı işgal etmek işi farklı bir boyuta taşır
6-Bu operasyon, İran’ı nükleer mutabakata oturtmak için bir baskı ögesi mu?
İran nükleer silah üretiminden vazgeçmez, zira onlar bir travma yaşıyor. İran ve Irak savaşta bir milyon adam kaybetti. Caydırıcı olması açısından nükleer olmazsa olmazı. Lakin nükleer savaş sıkıntı üzere. Taktik nükleer savaş tahminen bir mümkünlük. İran’ın temel prensibi nükleeri bir bilim için, bir de caydırıcı nükleer silah yeteneğine sahip olmak için sürdürüyor. İran için bu bir namus sorunu.
REJİM HÂLÂ GÜÇLÜ
7-İran, geçen seferden daha büyük bir reaksiyon verdi, neden? Sonunda İran’da rejim çöker görüşü de var.
İran’da rejim füze savaşı ile çökmez. Rejim hala güçlü. İran’ı işgal farklı bir boyuta taşır. İşgal sıkıntı diye düşünüyorum.
TRUMP NE DÜŞÜNÜYOR?
8-İran Dışişleri bakanı Erakçi, çatışmayı Basra Körfezi’ne sürüklemek stratejik bir kusurdur ve maksadı savaşı İran topraklarının üzerine taşımaktır dedi. Taşınır mı?
Basra körfezi dünya petrolünün yüzde 20’sinin geçtiği yer. Almanya ve Japonya’nın petrol muhtaçlığının yüzde 65’i oradan karşılanıyor. Çatışmaların Basra Körfezi’ne sürüklenmemesi istek edilir. Zira şayet buraya sürüklenirse Körfez ülkelerinin savaşa girme ihtimali doğar. İşi, oraya götüreceklerini düşünmüyorum. ABD’nin, özellikle ABD Başkanı Donald Trump’ın öyle bir siyaseti olduğunu da düşünmüyorum.
EKONOMİK KORİDORLAR ÇOK ÖNEMLİ
9-İsrail’in bundan sonraki gayesi sizce nedir, Rusya ve Çin’in tutumu ne olur?
İsrail güvenlik içinde hissetmiyor ve Netanyahu’ya nazaran yedi cephede savaşıyor. Vekil savaşlarını kast ediyor doğal ki. Rusya kendi başının dermanına bakmakla meşgul. Olaya dahil olmaz. Çin farklı bir biçimde savaşın bitmesi için açıklamada bulundu. Çin’in en büyük petrol sağlayıcılarından biri İran’dır. Ekonomik koridorlar çok değerli.
10- Türkiye ne yapmalı?
Türkiye her iki ülke ile de özel bağlantılara sahip ve taraf tutmaz. İstikrar siyasetine devam eder. Taraf olması aslında kusur olur. Türkiye, her iki tarafa da yatıştırıcılık siyaseti güdüyor.