Tüm dünyada besin hususlarının ve doğal sıhhat eserlerinin kontaminasyonu yani kirlenmesi konusunda artan bir tasa var.
Özellikle endüstrileşme ve süratli kentleşmeyle dört bir yandan ağır metale maruz kalan canlıların en başında fotosentez yapan bitkiler geliyor.
Gerry Schwalfenberg, Stephen J. Genuis ve Ilia Rodushkin’ın birlikte yaptığı son çalışma hepimizin mutfağına, en çok da Asya’dan Avrupa’ya uzanan bir geleneğe ışık tutuyor. Journal of Toxicology‘de yayınlanan makaledeki ayrıntılara bakalım:
Çay içme geleneğinin muhtemelen 3000 yıldan daha evvel Çin’de başlayan bir geçmişi var. Batıda ise Asya’ya nispeten daha yakın bir geçmişe sahip ve 16. yüzyılda Portekizli rahipler ve tüccarlara tanıtılmaya başlandı. 17. yüzyılda İngiltere’de tanınan hale geldi. Çay poşetlerinin kullanımı ise II. Dünya Savaşı’ndan sonra yaygınlaştı.
Çay, budanmadığı takdirde 15 metre yüksekliğe kadar büyüyebilen bir ağaç olan Camellia sinensis bitkisinden elde edilir. Çay bitkileri yılda 127 santimetrelik değerli bir yağış gerektirir ve asidik toprakta büyür. Asidik toprakta, çok ölçüde alüminyum ve florür içerebilir. Florür ve alüminyum, çay bitkilerinin bu bileşikleri emmesi, biriktirmesi ve yapraklarda konsantrasyonu nedeniyle çayda bulundu. Cıva, kurşun, arsenik ve kadmiyumun yanı sıra başka toksik elementler de literatürde açıklandığı üzere çay yapraklarında bulundu. Kurşun, arsenik ve kadmiyum ayrıyeten demlenmiş siyah çayda da bulundu.
KÜRESEL KÖMÜR KULLANIMININ %47’Sİ ÇİN‘DE
Bu toprak ve hava kirleticileri, kömürle çalışan elektrik santrallerinin kullanımıyla bağlı olabilir. Çin’de kömür kullanımı 3,8 milyar tona yahut global kömür tüketiminin yaklaşık %47’sine yükseldi. Kömür yakıtlı elektrik santralleri Çin’deki gücün %70’ini sağlıyor.
Elektrik santrallerinden gelen kurşun ve cıva üzere kirleticiler çocukların gelişimini etkilerken kurşun çocukların gelişim katsayılarında değerli bir düşüşe neden oluyor.
Çaylar ekseriyetle 5 ana kategoriye ayrılır: beyaz, sarı, yeşil, oolong ve siyah çay. Bunların hepsi Kanada’daki birçok süpermarkette bile (sarı çay hariç) kolaylıkla bulunabilir. Bu çalışmanın maksatları doğrultusunda, organik yahut olağan (organik olarak etiketlenmemiş) raflarda satılan yaygın çayların yanı sıra sağlıklı besin mağazalarında bulunan kimi çaylar da kullanıldı. Tüm çaylar, birebir özellikteki başka fincanlarda demleme için kullanılan çay poşetlerindeydi.
Farklı çay cinslerinin işlenmesi şu biçimdedir;
Beyaz çay: Genç yapraklar yahut tomurcuklar, sönmüş, alevlenmeyen fırında kurutulur;
Yeşil çay:Sıcak tavada buharda yahut kuru pişirilir;
Oolong çayı: Yaprakların güneş ve ılık rüzgarlar altında soyulması, daha fazla oksidasyon standardı yeşil ve siyah çaylar ortasındadır;
Siyah çay: yapraklar büsbütün oksitlenir, soldurulur ve oksidasyonu aktifleştirmek için parçalanır, bunun sonucunda kateşinler kompleks tanenlere dönüştürülür.
Şimdi çayın muhtemel yararlı ve tıbbi istikametleri ile çaydaki ağır metallerin ziyanlı tesirlerini anlatmaya başlayalım:
Çalışmada tahlil için poşet çay olarak satılan siyah, yeşil, beyaz ve oolong çayları kullanıldı.
Çaylar 3 kümeye ayrıldı:
Çay yaprakları (ı), 3-4 dakika demlenen çay (ıı) ve 15-17 dakika demlenen çay (ııı) tahlil edildi.
30 farklı çay üzerinde toksik element testi yapıldı. Sonuçlar mevcut datalarla karşılaştırıldı.
Sonuçlar:
Tüm demlenmiş çaylar kurşun içeriyordu ve 3 dakika demlenen çayların %73’ü ve 15 dakika demlenen çayların %83’ü hamilelik ve emzirme periyodunda tüketilmesi inançlı olmayan kurşun düzeylerine sahipti.
Demlenmiş çayların %20’sinde alüminyum düzeyleri önerilen ölçülerin üzerindeydi. Hiçbir demlenmiş çay örneğinde cıva bulunmadı.
Çaylar magnezyum, kalsiyum, potasyum ve fosfor üzere çeşitli faydalı elementler içerir. Yalnızca manganez düzeylerinin birtakım siyah çaylarda çok olduğu biliniyor. Örneklenen çayların birçoklarında ağır metal bulundu.
Yeşil çay, sıhhat için gerekli olduğu düşünülen az ölçüde magnezyum, kalsiyum, potasyum, fosfor ve öbür eser elementleri bize sağlar. Çay, bir tıp antioksidan olan kateşin de içerir. Kateşin son devirde hücre hasarını önleyen en yararlı antioksidanlar ortasında gösteriliyor ve en çok da beyaz ve yeşil çayda yüksek oranda bulunuyor.
Çay ayrıyeten tipine ve demleme usulüne bağlı olarak 30 ila 90 mg/fincan ortasında değişebilen oranlarda kafein içerir. Çay içmenin aşağıda ana sınırlarıyla belirtilen birçok ve çeşitli tesirleri vardır:
1. Kardiyovasküler Etkiler
Literatürdeki birçok rapor, çayın kolesterolü düşürdüğünü, koroner arter hastalığını azalttığını, hipertansiyonu ve iltihabı güzelleştirerek kardiyovasküler sisteme yarar sağladığını öne sürüyor. Yeşil çay, toplam ve LDL kolesterolü kıymetli ölçüde düşürür.
2. Antikanser Etkileri
Yeşil çay içmenin kanseri önlediğine dair çelişkili pek çok ispat mevcut. Yeşil çayın göğüs kanseri riskini azalttığı bilinirken bu tesir çoğunlukla östrojen metabolizmasını değiştirebilen fitokimyasallara atfediliyor.
3. Kilo Kaybı ve Diyabet
Kilo kaybı üzerine yapılan bir incelemede, yeşil çayın obez yahut çok kilolu yetişkinlerde klinik açıdan küçük bir kilo kaybına neden olduğu biliniyor.
Diyabet (şeker hastalığı) açısından ise yeşil çay daha düşük açlık glikoz düzeylerine neden olmakta. Çaydaki polifenollerin antioksidan esirgeyici fonksiyonuyla insülin direncinin iyileştirilebileceğine dair birtakım ispatlar da var. Ayrıyeten bu antioksidanların retinayı ve böbrekleri diyabete bağlı komplikasyonlardan koruyabileceğine dair deliller var.
4. Enfeksiyon Önleyici Özellikler
Yeşil çay özütü, güçlü antibakteriyel özellikleri nedeniyle diş çürüğü ve periodontal hastalıklara karşı önleyicidir ve ağız gargarası olarak kullanılabilir. Yeşil çayın en faal bileşeni olan epigallocatechin gallate, antiviral, antibakteriyel ve antifungal özelliklere sahiptir.
- Çay, cıva emilimini azaltabilir. Böylelikle böbrekleri korur.
- Çay tüketimi, depresyona karşı muhafaza sağlayabilir.
- Yeşil çaydaki polifenollerin Alzheimer’a karşı kollayıcı olabileceğine dair kimi ispatlar vardır; fakat bu mevzuda daha fazla çalışma gerekmektedir.
İpuçları:
1) Test edilen 30 demlenmiş çayın hiçbiri cıva içermiyordu. Lakin başlangıçta kullanılan (henüz demlenmemiş) 30 çay yaprağının 18’inde tespit edilmişti.
2) Tüm çaylar değerli ölçüde (çok) alüminyum içeriyordu. Demleme süreci alüminyumu büyük ölçüde etkisizleştiriyordu. Hatta kısa vadeli demleme süreçleri (3 dakika), uzun sürelilere oranla (15 dakika) çok daha tesirli oldu.
3) Demlenen tüm çay ve çay yapraklarında kurşun vardı; en yüksek düzeylere sahip olan Çin oolong çaylarıydı, akabinde yeşil çay ve olağan siyah çay geliyordu. Organik beyaz çaylar en düşük kurşun düzeyine sahipti.
Çay içmenin yararı çok lakin gerçek dünyada ağır metallere maruziyeti en aza indirmek için birkaç öbür faktöre daha bakalım:
Öncelikle çayın kaynağı ve yetiştirildiği yer (menşe ülke) dikkate alınmalıdır. İkinci olarak, çayın demlendiği ve kirleticiler içerebilecek su dikkate alınmalıdır. Musluk suyu, damıtılmış sudan daha fazla kirletici içerir. Üçüncüsü, suyun kaynatıldığı kaplar toksik hususlara katkıda bulunabilir ve demleme için kullanılan cam yahut ince çini bardaklar toksik yüke katkıda bulunabilir yahut bulunmayabilir.
4) Manganez, çaylarda değerli ölçülerde bulunan tek ortak mineraldir ve kimi çaylar günlük toplam ihtiyaçtan fazlasını karşılar. Siyah çay bu çalışmada en yüksek düzeye ulaşmıştır. Fazla manganez, demir emilimini etkileyebilir ve rahimde maruz kalan çocuklarda DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu) gibisi semptomlara neden olabilir.
5) Test edilen toksik elementler açısından sadece alüminyum ve kurşun yüksek düzeylere sahipti. 3 dakika demlenen çayların %7’sinde ve 15 dakika demlenen çayların %20’sinde kabul edilemez seviyede alüminyum bulundu. Mevcut kurşun düzeyleri, hamilelik sırasında kıymetli bir telaş kaynağıdır zira kurşun 3 dakika demlenen örneklerin %73’ünde ve 15 dakika demlenen örneklerin %83’ünde 0,5 μgm/L’nin üzerindeydi. Kurşuna oranla daha az ölçüde kadmiyum ve arsenik olmasına karşın uzun vadeli biyolojik birikim konusunda telaş duyulmaktadır.
6) Manganezin siyah çaydaki düzeyi epey yüksektir ve birden fazla kaynaktan alınan toplam günlük alım ölçüsüne nazaran ayarlandığında toksik düzeylere neden olabilir.
!!! Üreme sıhhatinde kabul edilebilir kurşun sonu günlük 0,5 μgm’dir. 5 çay yahut çayların %83’ü hariç tümünde günlük 4 fincan çay tüketildiğinde bu sonun üzerinde düzeylere çıkılabiliyor.
!!! Çay tüketimi bu nedenle hamilelik sırasında önemli halde sonlandırılmalı. Bunun ve birtakım doğum öncesi vitaminlerin tüketimi bu günlük sonu basitçe aşabilir ve bilhassa fetüste vakitle kıymetli oranlarda birikime neden olabilir.
!!! Çayı daha uzun mühlet demlemek, bu kirleticilerin düzeylerini 3 dakika demlemeye nazaran %10 ila %50 oranında artırır. Bu nedenle 3 dakikadan uzun müddet demlemekten kaçınılmalıdır.
!!! Çay yapraklarında cıva bulunmasına karşın, uzun mühlet demlendiğinde bile (kısa müddetli demlemeler tavsiye edilse bile) demlenen çayda cıva tespit edilmedi. Bu değişik bir soruyu gündeme getiriyor: Çay cıvadan arınmak için faydalı olur mu?
*** independent.co.uk
*** Journal of Toxicology
*** Northwestern Üniversitesi