Çin’in Sichuan Havzası’nın altına gömülü halde bulunan ve yaklaşık 640 kilometre uzunluğunda olan bu fosil volkanlar zinciri, erken Neoproterozoyik devirde okyanus kabuğunun kıta kabuğunun altına dalmasıyla (subdüksiyon) meydana geldi. Bu süreçte açığa çıkan magma, yüzeye ulaşarak uzun ve dar bir volkan zinciri oluşturdu.
VOLKANİK YAYLAR NASIL OLUŞUYOR?
Subdüksiyon sırasında okyanus kabuğu ısınır, su salar ve bu da magmanın oluşmasına neden olur. Magma yüzeye hakikat yükselir ve levha sonları boyunca yay formunda dizilen volkanlar ortaya çıkar. Bu yapılar, yeni kabukların oluşmasını ve eski kabukların yine şekillenmesini sağlar.
Zhidong Gu ve Junyong Li liderliğindeki araştırma takımı, daha evvel bilinen volkanik oluşumların Sichuan Havzası’nın içlerine kadar uzanıp uzanmadığını araştırmak için hava tabanlı manyetik sensörler kullandı. Bu sensörler, demir açısından güçlü volkanik kayaları tespit etti. Elde edilen bilgiler, yüzeyin yaklaşık 6 kilometre altında, 700 kilometre uzunluğunda ve 50 kilometre genişliğinde bir neslin varlığını ortaya koydu.
DELİLLER MAGMADAN GELİYOR
Araştırmacılar, bölgedeki derin sondaj kuyularından elde edilen kaya örneklerini inceledi. Bu örneklerin magmatik kökenli olduğu ve yay volkanlarının oluşturduğu yeni kabuklarla kimyasal açıdan benzerlik gösterdiği doğrulandı. Kayaçların yaşı 770 ila 820 milyon yıl ortasında tespit edildi.
Bu volkanik yay, tipik olarak kıta kenarlarına yakın dar alanlarda oluşan yaylardan farklı. Araştırmacılar, bu farklılığın “yassı levha dalması” (flat-slab subdüksiyon) ismi verilen özel bir tektonik süreçten kaynaklanabileceğini belirtti. Bu süreçte okyanus levhası sığ bir açıyla kıta levhasının altına girer ve yüzlerce kilometre yatay ilerledikten sonra yer kabuğuna dalar. Benzeri bir yapı bugün Güney Amerika’daki And Dağları’nda görülmektedir.
İKİ FARKLI SİSTEM OLABİLİR
Avustralya’daki Monash Üniversitesi’nden yer bilimci Peter Cawood, iki volkanik jenerasyonun farklı sistemler olabileceğini ve vakitle birleşmiş olabileceklerini öne sürdü. Yeniden de yeni dataların, bölgedeki magmatik aktivitenin daha evvel düşünülenden çok daha fazla olduğunu gösterdiğini kabul etti.
Volkanların iklim üzerindeki tesirleri de göz arkası edilmiyor. Volkanik faaliyetler atmosfere karbon salarken, dağlardaki kimyasal aşınmalar bu karbonu emer. Bu süreçler, Dünya’nın karbon döngüsünü ve iklimini milyonlarca yıl boyunca dengelemede değerli rol oynar.