Covid-19 aşıları bunama yapar mı?

Covid aşılarının beyin sıhhatine tesirlerinin vatandaşların başını meşgul eden, toplumsal medyada sıkça tartışılan ve bilimsel araştırmaların da dikkatle incelediği bir bahis olduğunu belirten Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, ‘’Bizlere sık sık bu aşıların demansa yani bunamaya neden olup, olmadığı soruluyor’’ dedi ve bahisle ilgili bilimsel datalar eşliğinde şu açıklamaları yaptı:

Beyinde plak birikimini tetikler mi?

Alzheimer, beyindeki hudut hücrelerinin vefatıyla ortaya çıkan ilerleyici bir hastalıktır. Beyindeki plak birikimi (Beta-amiloid) ve hudut hücreleri ortasındaki bağlantısı bozan protein düzensizlikleri (tau proteinleri) bu sürecin temel nedenlerinden biridir. Covid-19 aşılarının bu türlü bir mekanizmayı tetikleyip tetikleyemeyeceğini anlamak için evvel şunu sormalıyız: Aşılar beynimize nasıl tesir eder?

1-İnflamasyon: Kimi araştırmalar, Covid-19’un beyinde uzun periyodik inflamasyona (iltihaplanmaya) neden olabileceğini ve bunun nörolojik hastalık riskini artırabileceğini öne sürüyor. 

Ancak bu, kelam konusu aşılar için geçerli bir durum değildir. Aşılar, bedeni kısa periyodik bir bağışıklık cevabı vermesi için uyarır ve bu karşılığın kalıcı bir tesiri olmaz.

2-Beyin bariyerini aşma: mRNA aşılarının, bedende beyin bariyerini geçebileceğine dair bir ispat bulunmamaktadır. Bu nedenle, bu aşıların direkt beyni etkileyerek demansa neden olabileceği argümanı bilimsel olarak desteklenmemiştir. 

Aşıların yan tesirleri ekseriyetle kısa vadelidir (örneğin ateş, yorgunluk). Az durumlarda görülen miyokardit üzere yan tesirin ise nörolojik hastalıklarla ilgisi bulunmamaktadır.

3. Beyindeki beta amiloid plakları tetikleme: Alzheimer’ın temel sistemlerinden biri, beyinde beta-amiloid plaklarının birikmesidir. 

Aşılar, beta-amiloid üretimini yahut temizlenmesini etkileyen sistemleri tetiklemez. Covid-19 enfeksiyonunun kendisinin, beyinde amiloid gibisi proteinlerin birikimine neden olabileceğini öne süren çalışmalar vardır. 

4. Mitokondriyal hasar: Hudut hücreleri, güç üretimi için büyük ölçüde mitokondriye bağımlıdır. Mitokondriyal fonksiyon bozukluğu, bunamanın bir öbür potansiyel nedenidir.

Aşıların tesir sistemi bağışıklık yansısı oluşturmakla sonludur. Mitokondriyal hasar, daha çok Covid-19 enfeksiyonu sırasında oluşan ağır gerilimle ilişkilendirilmiştir, aşılarla değil.

5. Genetik yatkınlık: Alzheimer üzere hastalıklar genetik yatkınlıkla alakalıdır. Örneğin, APOE  4 genine sahip bireylerin Alzheimer’a yakalanma riski daha yüksektir. 

Özellikle mRNA aşıları, bedendeki DNA ile etkileşime girmez. Genetik yatkınlık daha çok kronik süreçlerle bağlantılıdır ve aşıların bu süreçler üzerinde direkt bir tesiri bulunmamaktadır.

6. Hudut iletimindeki bozulmalar: Alzheimer, hudut hücreleri ortasındaki irtibatın bozulmasıyla da alakalıdır. 

Aşılar, hudut iletimini etkileyen nörotoksik unsurlar üretmez. Enfeksiyonun kendisi, sitokin fırtınası ve hipoksi üzere nedenlerle hudut iletimini etkileyebilir. Aşılar, enfeksiyonu önleyerek bu çeşit riskleri azaltır.

Aşıların mekanizması

Covid-19 aşıları, bağışıklık sistemimizi virüse karşı eğitmek için tasarlanmış biyoteknolojik eserlerdir. 

Bu aşılar, bağışıklık yansısı oluşturmak için çoklukla mRNA (örneğin Pfizer ve Moderna) ya da adenovirüs vektörlerini (örneğin AstraZeneca ve Sputnik) kullanır. 

Mekanizmalarını şöyle düşünebiliriz: Aşılar virüsle savaşmayı öğrenen güvenlik görevlileridir. Pekala bu düzenek Alzheimer yahut demansa yol açabilir mi? Bu noktada mevcut bilimsel ispatlara bakalım: