NASA liderliğindeki bir araştırma takımı, Dünya’nın iklim istikrarına dair daha evvel bilinmeyen ve kaygı verici bir asimetriyi ortaya çıkardı. PNAS mecmuasında yayımlanan çalışmaya nazaran, gezegenimiz 2001-2024 yılları ortasında genel olarak “karardı”, yani daha az güneş ışığı yansıtmaya başladı. Lakin asıl şaşırtan olan, bu kararma tesirinin neredeyse büsbütün Kuzey Yarımküre’de yaşanması, Güney Yarımküre’nin ise parlaklığını müdafaası yahut artırması.
Bilim insanları, Kuzey Yarımküre’deki bu kararmayı iki temel nedene bağlıyor:
İklim değişikliği nedeniyle Kuzey Kutbu’ndaki deniz buzunun ve kar örtüsünün azalması, gezegenin yansıtma gücünü (albedo) düşürüyor. Parlak ve yansıtıcı olan buzulların yerini, güneş ışığını emen daha koyu renkli okyanus ve kara kesimleri alıyor.
Paradoksal neden; etraf müdafaa önlemleri
Paradoksal bir biçimde, kararmaya neden olan bir öbür kıymetli etken ise etraf muhafaza tedbirleri. Avrupa, ABD ve Çin’de hava kirliliğine karşı alınan başarılı tedbirler sayesinde atmosferdeki ince partikül (aerosol) ölçüsü kıymetli ölçüde azaldı. Havada asılı durarak güneş ışığını geri yansıtan bu parçacıkların azalması, daha fazla güneş ışığının yeryüzüne ulaşarak emilmesine, yani bir “kararmaya” yol açtı.
Kuzey’de hava temizlenirken, Güney Yarımküre’de tam zıddı bir süreç yaşandı. Avustralya’daki büyük orman yangınları ve 2021-2022 yıllarındaki Hunga Tonga yanardağı patlaması üzere olaylar, Güney Yarımküre’nin atmosferine devasa ölçüde yansıtıcı aerosol pompaladı. Bu durum, güneyin parlaklığını muhafazasına yahut artırmasına neden oldu.
Net bir güç kaybı yaşanıyor
NASA’dan Norman Loeb liderliğindeki takım, bu iki yarımküre ortasındaki parlaklık farkının, gezegenin güç bütçesinde bir dengesizlik yarattığını tespit etti. Daha evvelki teoriler, okyanus ve atmosfer akıntılarının bu cins güç farklarını dengeleyeceğini varsayıyordu. Lakin yeni çalışma, son yirmi yıldır bu doğal dengeleme sisteminin tam olarak çalışmadığını ve Kuzey Yarımküre’nin net bir güç kaybı yaşadığını gösteriyor.
Araştırmacılar, bu yeni bulguların, bulutların rolü üzere eski varsayımları sorgulattığını ve gezegenimizin iklim sistemini anlamak için hayati kıymet taşıdığını belirtiyor. Bu asimetrinin anlaşılması, gelecekteki iklim modellerinin daha isabetli hale getirilmesi için kritik bir adım olarak görülüyor.