Astronomlar, 590 milyon ışık yılı uzaklıktaki NGC 6505 galaksisinin etrafında gökyüzünün en ender olaylarından birine tanıklık etti. Einstein halkası olarak bilinen bu fevkalâde fenomen, uzaktaki bir galaksinin ışığının, devasa bir kütle tarafından bükülmesi sonucu harika bir halka halinde görünmesiyle oluşuyor. Daha evvel birçok Einstein halkası keşfedilmiş olsa da bu kadar kusursuz bir örneğe rastlamak son derece ender.
EINSTEIN HALKASI NEDİR?
Bu inanılmaz manzara, güçlü kütleçekimsel mercekleme ismi verilen bir fenomenin sonucu. Max Planck Astrofizik Enstitüsü’nden astronom Conor O’Riordan, “Tüm güçlü mercekler azdır ve bilimsel açıdan son derece pahalıdır. Fakat bu örnek, Dünya’ya çok yakın olması ve harika simetrisi nedeniyle daha da özel” diyor.
Kütleçekimsel mercekleme, devasa bir gökcisminin, gerisindeki ışığı bükerek büyütmesi ve şekillendirmesiyle oluşur. Bu, kainatın uzak noktalarındaki gökadaları incelemek için çok güçlü bir metottur.
DAİRESEL IŞIK NEREDEN GELİYOR?
Keşfedilen bu Einstein halkası, NGC 6505 galaksisinin önünde yer alan 4.42 milyar ışık yılı uzaklıktaki öteki bir gökadadan gelen ışığın bükülmesiyle oluştu. Uzaydaki bu talih yapıtı hizalanma, daha uzak galaksinin ışığını eksiksiz bir halka formuna soktu. Halkanın üzerinde dört parlak nokta bulunuyor; bunlar, uzaktaki galaksinin tekrar eden manzaraları.
Bu kadar kusursuz bir Einstein halkasının keşfedilme mümkünlüğü yüzde 0.05 üzere son derece düşük bir ihtimaldi. Daha evvel bu kadar yakın aralıkta keşfedilen yalnızca beş mercek bulunuyor.
EUCLID TELESKOBUNDAN YENİ KEŞİFLER
NGC 6505, astronomlar tarafından 1884 yılında keşfedilmiş olmasına karşın, etrafındaki bu halkaya dair şimdiye kadar hiçbir iz bulunamamıştı. Euclid teleskopu, daha evvel düzgün bilinen gökadalar içinde bile yeni keşifler yapabileceğini göstermiş oldu.
ESA’dan (Avrupa Uzay Ajansı) Valeria Pettorino, “Bu keşif, Euclid’in inanılmaz kapasitesini kanıtlıyor. Daha evvel tekraren incelenmiş gökadalarda bile yepisyeni buluşlar yapabiliyoruz” diyerek teleskopun gelecekteki potansiyeline dikkat çekiyor.
Euclid teleskopunun asıl maksadı, kütleçekimsel mercekleri keşfederek görünmez karanlık husus ve karanlık gücün haritasını çıkarmak. Birinci müşahedeler sırasında bu türlü eşsiz bir keşif yapması, bilim insanlarını ziyadesiyle heyecanlandırıyor.
YENİ İSİM ÖNERİLERİ
Araştırmacılar, bu Einstein halkasının ESA gökbilimcisi Bruno Altieri’nin ismiyle anılmasını öneriyor. Zira Altieri, Euclid’in 2023’teki test bilgilerinde birinci sefer bu halkayı fark eden kişi oldu.
Altieri, “İlk müşahedede bile bu halkayı görebiliyordum. Lakin Euclid daha fazla bilgi topladıkça, büsbütün harika bir Einstein halkası ortaya çıktı. Hayatım boyunca kütleçekimsel merceklenmeye ilgi duymuş biri olarak bu keşif beni büyüledi” dedi.
Bu değerli keşif, Astronomy & Astrophysics mecmuasında yayımlandı ve önümüzdeki yıllarda kainatın karanlık yapısını anlamada büyük katkılar sunması bekleniyor.
Leave a Reply