Temmuz ayında başlayacak artırım fırtınasının enflasyona tesirleri merak edilirken, iktisat idaresinin atacağı adımlar da tartışılmaya devam ediyor.
24 Temmuz’da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) vereceği faiz kararının ne olacağı merak edilirken, bahse ait dikkat çeken varsayım Garanti BBVA Genel Müdürü Mahmut Akten’den geldi.
‘300 BAZ PUAN FAİZ İNDİRİMİ BEKLİYORUM’
Dünya Gazetesi’nden Jülide Yiğittürk Gürdamar’a konuşan Akten, 24 Temmuz’da TCMB’nin siyaset faizinde 300 baz puan indireme gitmesini beklediğini açıkladı.
Yıl sonu enflasyonun yüzde 30’un altında kalacağını öngören Akten, sene sonu faizi için de yüzde 36 varsayımında bulundu. İşte Akten’in iktisat piyasalarına yönelik açıklamalarından öne çıkanlar:
En düşük marjlara geldiğimiz dönemdeyiz
Faiz düşüş süreci bankacılar için daima hoş. Aralık sonunda başlayan düşüş, ocak-şubatta siyaset faizini %42,5’e kadar indirdi. Birinci çeyrek bu manada olumlu bir ortam sundu.
Ancak kısa vadeli mevduatla dönüp uzun vadeli kredi verilmesi ve fonlama maliyetlerinin anında değişmesi, marjları baskı altına aldı. Hem Türkiye hem küresel şoklarla siyaset faizi tekrar üst geldi. Birinci çeyrek hoş bir ortamdı, ikinci çeyrek zahmetliydi, bilhassa faiz ve marjlar manasında. En düşük marjlara gelindi. Tarife değişiklikleri, yurt dışı gelişmeler Türkiye’yi büyük ölçüde etkiliyor.
CDS’lerin yukarı gelmesi belirsizliklerle baskı yaratıyor. TL kredi büyümesi enflasyonun altında seyrediyor, krediler üzerindeki limitlerden kaynaklanıyor. Limit olmasa bile büyük kurumlar yüksek faizlerle talepte bulunmuyor. KOBİ tarafı daha fazla etkileniyor. Büyük kurumların güçleri piyasada daha fazla. Bankacılık dalı için ise ikinci çeyrek, birinci çeyrekten çok daha sıkıntı bir periyottu. Regülasyonlar nedeniyle faizlerin ve fonlama maliyetlerinin yüksek kalmasıyla, en düşük marjlara ulaştığımız bir periyottan geçiyoruz.
Ticari ve KOBİ kredileri tek havuzda değerlendirilmeli
Krediye erişimdeki sınırlamalar devam ediyor. Faizler yüksek, ucuz erişim kısıtlı. Lakin KGF gibi limitlerin olmadığı istisnai alanlar mevcut. KGF’deki ek limitler, limit tarafını çözüyor, bunun da KOBİ tarafını desteklemesi gerektiğini düşünüyoruz.
Bunlar nefes aldırıcı aksiyonlar. Ama KOBİ ve ticari kredilere başka bloklar olarak bakıyorlar. Bankacılar olarak, KOBİ’lere farklı limitler koymak yerine, ticari ve KOBİ kredilerinin tek bir paket olarak değerlendirilmesini istiyoruz. KOBİ’lere konan %2,5 büyüme limiti yerine ticari ve KOBİ kredilerinin tek havuzda değerlendirilmesi daha yanlışsız. Küçük şirketlerin talebi daha fazla, bankacılar talebin ağır olduğu yere kredi veriyor. Bu görüşler bölüm olarak Merkez Bankası’na iletildi, inceleniyor.
Zaten talep yok, gevşetilme gerekiyor
Sıkılaşma devam ediyor. Krediler üzerindeki büyüme limiti devam edecek diye düşünüyoruz. Kredi vermek birebir vakitte para piyasasını büyütmek, enflasyonu etkilemek demek. Hasebiyle bunun büsbütün silinmesini beklemiyoruz bu devir hem yabancı parada hem TL’de. Lakin gevşetilmesi gerektiğini de düşünüyoruz. Zira zati faizlerin yüksek olduğu ortamda o kadar büyük bir talep yok.
Konut piyasasında önemli açılma bekliyorum
İhtiyaç kredilerinde her vakit talep var. Faiz düştüğünde talep daha da artıyor. Buradaki en önemli mevzu vadelerin bütün taleplerde 36 aya gelmesi gelmesi. Bu türlü bir talebimiz de oldu. Zira şu anki limitler biraz düşük ve 12 ay yapıyorsunuz. Ben bilhassa konut piyasasının açılacağını düşünüyorum. Bu tarafta önemli bir talep var.
Konutta asıl bahis mortgage tarafında krediye ulaşım ile ilgili ikinci evlerde limitler düşük. Fakat faizlerin düştüğü ortamda fiyatların yükseleceği beklentisiyle mesken talebi artıyor. Biz bunu aralık-ocak üzere görmeye başlamıştık. Biz banka olarak insanları konut sahibi yapabilmeyi çok önemsiyoruz. Uzun periyotlu, sıkıntı bir eser konut kredisi. Mortgage bankalar için en karlı eser değildir, ziyan da edebilirsiniz. Lakin müşteri ile uzun devirli bağlantı demek. Limitler gevşeyebilir tahminen.
Karlılık önemli eridi, faizlerin düşmesiyle marjlar düzelebilir
TL kredilerde, önümüzdeki yıl gerçek bir büyüme bekliyoruz. Bu sene buralarda enflasyona yakın bir yerlerde biter sene sonu enflasyonuna bağlı olarak ancak önümüzdeki sene çok daha uygun olacağını varsayıyorum. TL kredilerde önümüzdeki yıl %30 büyüme bekliyoruz. Dalın karlılığı ise çok önemli bir halde aşağı geldi.
Dolayısıyla sermayenin getirisi önemli aşağıda. Biz şu ana kadar %30 seviyesinde giderken rakip bankalar bunun yarısına yakın %20’lerde getiriler elde edebildi. Hasebiyle faizin bu kadar yüksek olduğu yerde sermaye getirisinin bu kadar düşük olması sermayenin bir ölçü erimesi demek. Bankaların içinde çok ciddi sıfır getirili sermaye var. Hiçbirimiz enflasyon kadar kar edemiyoruz ya da faiz kadar kar edemiyoruz. Faizlerin düşmeye başlamasıyla birlikte 4. çeyrekte daha manalı bir halde marjların tekrar düzelmesini bekliyoruz.
NPL’lerdeki artış olağanlaşma süreci
Takipteki kredilerde (NPL) bir artış gözlemleniyor; bu durumu bir normalleşme süreci olarak değerlendiriyorum. Covid-19 öncesi periyotta NPL oranları daha yüksekti, fakat pandemiyle birlikte uygulanan yapılandırmalar ve desteklerle inanılmaz derecede düştüler. Artık ise bu oranlar tekrar yükselme eğiliminde.
Bu yükselişte kredi kartı bakiyelerinin değerli bir hissesi var, toplam NPL’in neredeyse %60’ına yakınını oluşturuyorlar. Evvelce harcamalarımızın yaklaşık %40-42’sini kredi kartıyla yaparken, bugün bu oran %60’ların üzerine çıktı. Bunun birkaç sebebi bulunuyor: Yüksek faiz ortamında beşerler nakitlerini kıymetlendirme eğiliminde olduğundan kredi kartını tercih ediyor. Ayrıyeten, 200 TL’lik banknotların taşıma maliyetinin yüksek olması ve dijitalleşmenin artması da bunda tesirli.
Kredi kartı bakiyelerinin artışı aslında olağan bir durum. Her ne kadar eski oranlara dönmese de, yıllık enflasyon ve büyüme eklendiğinde önemli bir kredi kartı bakiyesi oluştu.
Buradan her ay makul bir ölçü NPL’e düştüğünde, tıpkı oranda düşse bile, NPL oranı güya çok yükseliyormuş üzere algılanıyor. Bankacılar açısından, kar marjları düşerken provizyonların yükselmesi olumsuz bir tablo çiziyor. Ancak uzun vadede kredi kartı kullanımının ve müşterilerin bankacılık sistemine dahil olmasının makûs bir şey olmadığını düşünüyorum. Bu periyodu süreksiz bir süreç olarak görüyorum.
KOBİ’ler üzerinde gerilim artmaya başladı
İhtiyaç kredilerinde regülasyonlar nedeniyle bankalar fazla kredi veremiyor, fakat bu alanlarda dikkatli modellemelerle çalışıyoruz. Ticari ve kurumsal şirketler Covid sonrası periyoda güçlü bilançolarla girdiler, lakin son 1,5 yıldır devam eden yüksek faizler nedeniyle bilançolarında bir ölçü zorlanma başladı.
Büyük şirketlerin ödeme vadelerini uzatması, finansman maliyetlerinin KOBİ’lere gerçek kaymasına neden oldu ve bu durum KOBİ’ler üzerinde bir gerilim oluşturmaya başladı. KOBİ’lerdeki NPL oranları geçmişe nazaran hala düşük seviyelerde olsa da hareketlenmeler gözlemleniyor. Konkordatolar genellikle ticari alacak-borçtan kaynaklanıyor ve şirketlere tavsiye edilmiyor, çünkü birden fazla vakit iflasla sonuçlanabiliyor. Faizlerin aşağı gelmesi ve KOBİ’lerin önündeki limitlerin kaldırılması, bu kesim için büyük ehemmiyet taşıyor.
Konkordatoyu önermiyoruz, bankalarla irtibata geçin
Konkordatoyu genel olarak tavsiye etmiyoruz. Zira bu süreçte şirketler sonucun ne olacağını öngöremiyor; şirketlere atanan kişilerle ahenk problemleri yaşanabilir ve borç yükleri artabilir. Bunun yerine, şirketlerin çalıştıkları bankalarla direkt irtibata geçerek borçlarını banka tarafında nasıl yapılandıracaklarını ve kolaylaştıracaklarını görüşmeleri daha düzgün sonuçlar verebilir. Konkordato ekseriyetle şirket kaybı ve iflasla sonuçlanabiliyor. Konkordato ilan eden şirket sayısı makul bölgelerde ve kesimlerde artmış durumda, fakat genel olarak inanılmaz sayılara ulaştığını söyleyemem. Tekrar de, bu durum gerilim seviyesinin yükseldiğine işaret ediyor.
Normalleşmenin ötesinde uygun bir yıl olacak
2025 yılı dengeleniyoruz diye düşünüyorum. Sene sonu tahminlerimiz gerçekleşirse çok ciddi kazanımlar elde edeceğiz. Enflasyonun %60’lardan %44’lere, akabinde %30’lara ve ilerleyen devirde %20’lerin altına gerilemesi önemli bir kazanım. 2026 yılında, para siyasetlerinin devam etmesi ve kredi limitlerinin dikkatli yönetilmesi durumunda, olağanlaşmanın ötesinde yeterli bir yıl bizi bekliyor.
Mevcut büyüme kestirimlerimiz hala %3,5, ki bu “yumuşak iniş” olarak nitelendirilemez; birçok ülke bu büyüme oranına ulaşmakta zorlanıyor. Bu nedenle, önümüzdeki senenin çok daha âlâ geçeceğini, büyümenin %4’lerin üzerine olacağını düşünüyoruz. Faizler ve küresel belirsizlik nedeniyle ertelenen yatırımların da 2026’da devreye girmesini bekliyorum.
Türkiye’de önemli bir gerçek faiz fırsatı var
Son günlerde yurt dışından borçlanma iştahı sendikasyonlarda önemli formda arttı. Garanti BBVA olarak biz de iki gün evvel başarılı bir borçlanma gerçekleştirdik. Londra’dan ve başka merkezlerden son bir aydır artan önemli bir ilgi gözlemleniyor. Bu ilgi, maliyetlerin muhteşem olmasa da (yaklaşık 300 baz puan CDS ile) Türkiye’ye olan talebin güçlü olduğunu gösteriyor. Bir pencere yakaladığımızda çabucak piyasaya çıkıp fon topluyoruz. Sermaye yeterliliğimizi desteklemek için bu periyotta (faizlerin yüksek, kâr marjlarının düşük olduğu dönemde) büyümeye devam ediyoruz, çünkü ölçek bizim için kıymetli.
Yatırımcılar her vakit katılığı sever. Düşüncenin azaldığını ve daha büyük bir savaşa gitmeme ihtimalinin yüksek olduğunu gördüklerinde Türkiye’ye yöneliyorlar. Türkiye’de önemli bir gerçek faiz fırsatı var ve çok yeterli kurumlar bulunuyor. Amerikan faizlerinin ileriki periyotta aşağı geleceğini düşünürsek, Garanti BBVA üzere bir isme 5 yıl için %8,25 üzere bir oranla yatırım yapmak, karşısında muhtemelen %3,5-4 ile fonlama sağlayacakları düşünüldüğünde çok düzgün bir getiri sunuyor.
Şubelerin fonksiyonu değişiyor
Bütün süreçlerin %99’u dijital yahut şube dışı kanallardan yapılıyor. Lakin uzun vadede müşteriye yakın olmak, bilhassa danışmanlık hizmeti sunmak için şubeler hala gerekli. Finans, birçok kişi için güç bir alan olduğundan, güvendiğiniz bir bankacıyla yüz yüze konuşmak büyük değer taşıyor. Şubelerin işlevleri değişiyor; evvelce kredi işlemleri üzere kolay süreçler dijitalden yapılırken, mortgage üzere daha kompleks mevzular yahut yatırım danışmanlığı için şubeler tercih ediliyor.
Nakit akışı ve para istikrarı de şubelerin hala bir muhtaçlık olduğunu gösteriyor. Garanti BBVA olarak 2017’den beri şubelerimizde kasa ve danışmanlık hizmetlerini birleştirdik. Maksat, sırf verimlilik değil, müşteriyle uzun vadeli ilişki kurarak danışmanlık hizmetinin getirdiği faydayı artırmak. Bu nedenle şubeleşmeye devam ediyoruz, lakin niteliği değişiyor.
Teknolojiye yılda 200-250 milyon dolar yatırım yapıyoruz
Garanti BBVA olarak yılın birinci altı ayında istikrarlı bir portföy yönetmeye devam ettik. Hem TL kredilerde hem de TL mevduatta liderliğimizi sürdürdük ve vadesiz mevduatta özel bankalar ortasında birinci sıraya yerleştik. Teknolojiye ve IT tarafına ağır yatırım yapmaya devam ediyoruz. Aplikasyonumuzu yeniledik, şahsileştirilmiş hizmetler sunuyoruz. UGI platformumuz geliştiriliyor ve artık müşterilerin süreçleriyle ilgili sorularına da karşılık verebiliyor. Sanal zekayı şube çalışanlarımıza takviye olmak için de kullanıyoruz. Kripto ile ilgili aplikasyonumuz da yakın vakitte piyasaya sürüldü. Yıllık yaklaşık 200-250 milyon dolar teknoloji yatırımı yapıyoruz; son 25 yılda yatırımlarımız ve harcamalarımız 6 milyar dolara ulaştı. Çalışanımıza de yatırım yaparak bu dijitalleşmeyi destekliyoruz. Kişisel bankacılık dışındaki KOBİ ve ticari bankacılık taşınabilir aplikasyonlarımızı da yeniledik. Ana müşteri süreçlerimizin %99’u artık dijital ve şube dışı kanallardan yapılıyor. 17 milyon faal taşınabilir bankacılık müşterimiz var.
Teknik arıza sonrasında kapasiteleri artırdık
Son periyotta yaşanan teknik arıza bir siber güvenlik yanlışı değildi. Sistemlerin sofistikeleşmesiyle ortaya çıkan, birbirini tetikleyen teknik bir küsurdu. Çok süratli bir biçimde müdahale ettik; basına, toplumsal medyaya ve şubelere anında bilgi verildi. Kapasiteleri artırmak ve yeni yatırımlar yapmak suretiyle tedbirler alındı.
500 milyon $’lık sermaye gibisi tahvil ihraç etti
Garanti BBVA, memleketler arası piyasalarda yeni bir sermaye gibisi tahvil ihracına daha imza attı. Banka 10,5 yıl vadeli, 5. yıldan sonra geri çağırma opsiyonlu ve toplamda 500 milyon dolar fiyatında sermaye gibisi tahvil ihracını da tamamladı. Basel III uyumlu olarak yapılandırılan süreç, yurtdışında yerleşik kurumsal yatırımcılara sunuldu. Sürece 2 milyar doların üzerinde talep geldi.
TL mevduat en yeterli getiriyi sağlıyor
İçerideki yatırımcılar için şu an TL mevduat en güzel getiriyi sağlıyor. Fakat her vakit tek bir esere bağlı kalmak yerine, risk profiline ve gayelere bağlı olarak bir sepet oluşturmak kıymetli. Pay senedi piyasasına da yatırım yapılabilir, çünkü faizler aşağı geldiğinde orası da hareketlenecektir. Bankalar olarak şubelerde, özel bankacılıkta ve emeklilik tarafında danışmanlık hizmetleri sunuyoruz. Robo-advisor üzere otomatik sistemlerle muhakkak alokasyonlar da yapılabiliyor. Dağıtmak daha yeterli bir strateji, fakat özel bir gereksiniminiz varsa TL mevduat şu anda çok cazip.