‘Hiçbir şeyi yoktu sporcuydu’ cümlesi çoğaldı
Kalp krizinin yaş ortalaması düşüyor. Son 10 yılda, 40 yaş altı bireylerde kalp krizi oranı %20 arttı (Kaynak: JAMA Cardiology, 2022).
Dahası, bu bireylerin birçok sigara içmeyen, çok kilolu olmayan, hatta spor yapan bireylerdi. Pekala bu nasıl mümkün oluyor?
Bir hadise: 43 yaşında triatloncuydu
2023 yılında Almanya’da yapılan bir çalışmada, sportmen kimliğiyle tanınan ve triatlon yarışlarına katılan bir kişinin 43 yaşında ani kalp durması sonucu hayatını kaybettiği bildirildi.
Otopsi sonucu:
Damarlar % 90 tıkalıydı, ancak kişi hiç belirti vermemişti (Kaynak: Deutsches Ärzteblatt, 2023).
Gençlerin kalbi neden daha savunmasızdır?
– Belirti vermezler: Genç bireylerin damarları esnek olduğu için, plak oluşsa bile kan akışı bir müddet devam eder.
– Ağrı eşiği yüksektir: Kalp krizinin klasik belirtisi olan göğüs ağrısını hafife alabilirler.
– Geç teşhis konur: Hekimler yaş faktöründen dolayı kardiyak nedenleri daha geç akla getirir.
– Damarlar küçük lakin tıkanmaya daha yatkındır: Özellikle genetik yatkınlığı olanlarda küçük bir plak bile büyük risk yaratabilir.
– En riskli küme: Genç, gerilimli ve ailesinde kalp hikayesi olanlar
Özellikle şu özellikleri taşıyan bireyler yüksek risk grubundadır:
– Babası yahut erkek kardeşi 55 yaşından evvel kalp krizi geçirmişse.
– Trigliserit/HDL oranı 3’ün üzerindeyse.
– Bel etrafı erkeklerde 102 cm’yi, bayanlarda 88 cm’yi geçtiyse.
– Uyku mühleti 6 saatin altındaysa.
(Kaynak: Cleveland §Clinic, 2023)
Damar tıkanıklığı artık 30’lu yaşlarda başlıyor
Gelişmiş görüntüleme teknikleri sayesinde artık biliyoruz…
Damar plakları, şikâyet başlamadan yıllar evvel oluşmaya başlıyor.
2021 tarihli bir çalışmaya nazaran, 35 yaşındaki bireylerin % 45’inde damar içinde fark edilmeyen kireçlenmeler tespit edildi (Kaynak: European Heart Journal, 2021).
Bu plaklar küçük, stabil ve sessiz olabilir ancak bir gün yırtıldığında kriz kaçınılmazdır.
Spor yapmak kalbini kurtarmaya yetmez
Spor kalp için elbette gözetici. Fakat yalnızca kas gücü, kalp sıhhati manasına gelmez.
Hatta birtakım durumlarda, çok efor ve bilinçsiz destekler kalp üzerinde zıt tesir yapabilir.
– Aşırı yüklenme ani ritim bozukluklarına yol açabilir.
– Vücut geliştirme hedefli kullanılan steroidler kalp kasını büyütür lakin esnekliğini bozar.
– Enerji içecekleri kalp ritmini hızlandırır, damar basıncını artırır.
(Kaynak: Mayo Clinic, 2021)
Eğer testlerde her şey olağansa?
Bazı bireylerde tüm testler olağan çıkar ancak kalp krizi geçirebilirler.
Bu duruma “maskelenmiş risk profili” denir.
Özellikle Lipoprotein (a) düzeyi, genetik riskin en değerli belirtecidir.
Türkiye’de bu test rutin olarak bakılmaz fakat istemek mümkündür. (Kaynak: Lancet, 2022).
Korunmak için 6 öneri
1. Ailenizde kalp hastası varsa 30 yaşından sonra EKG ve efor testi yaptırın.
2. Trigliserit/HDL oranınızı 2’nin altına çekin.
3. Spor yapın lakin steroid ve güç içeceklerinden uzak durun.
4. Uyku düzenine ihtimam gösterin, gece 6 saatten az uyumayın.
5. Omega-3, D vitamini ve magnezyum seviyenizi ölçtürün.
6. Nabız ölçümü yapın, dinlenme nabzınız 80’in üzerindeyse tabibe danışın.(Kaynak: ESC Guidelines, 2022)
Ergen yaşta krizin 7 görünmeyen nedeni
1. Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü
2. Genetik LDL yüksekliği (ailesel hiperkolesterolemi)
3. Protein tozu, güç içeceği, steroid üzere takviyeler
4. Gece çalışanlar, vardiya sistemi ve uyku bozukluğu
5. Aşırı stres ve öfke denetim bozukluğu
6. İnsülin direnci ve karaciğer yağlanması
7. Sigara veya tütünlü nargile kullanımı
(Kaynak: American Heart Association, 2022)
Kalp yaşınız 40’tan büyükse siz de risk altındasınız
Framingham Risk Skoru üzere algoritmalarla biyolojik kalp yaşı hesaplanabilir. 35 yaşında olsanız da kalp yaşınız 50 ise, kriz riski o yaş kümesine nazaran hesaplanır.
Yani takvime değil, damarlarınıza inancın.
Hesaplamada kullanılan veriler
– Yaş ve cinsiyet.
– Tansiyon. (sistolik basınç)
– LDL ve HDL kolesterol seviyeleri.
– Sigara kullanımı.
– Diyabet yahut insülin direnci varlığı.
– Ailede erken yaşta kalp hastalığı hikayesi.
Örnek: 35 yaşında, tansiyonu 140, LDL’si 160 olan, sigara içen bir erkeğin kalp yaşı 55 çıkabilir.
Nasıl hesaplanır?
İnternette “Framingham Risk Calculator” yahut “Kalp Yaşı Hesaplama Aracı” olarak geçen birçok fiyatsız test bulunur. Türkiye için Türk Kardiyoloji Derneği’nin dijital araçları da kullanılabilir.
– Kalp yaşınız, takvim yaşınızdan 5 yaş büyükse dikkat.
– 10 yaş ve üzeri fark varsa, kesinlikle denetim gereklidir.
(Kaynak: Framingham Heart Study, AHA Cardiovascular Risk Tools, 2023)
YARIN:
– Seks hapları kalp krizine yol açar mı?
– Performans artırıcı ilaçlar kalbi nasıl etkiliyor?
– Görünürde sağlıklı bireylerde ani kriz riski neden artıyor?
– Damarları genişleten tesir nasıl ölümcül hale gelir?
– Hangi bireyler mutlaka kullanmamalı?
– “Testler normaldi” diyen lakin kriz geçirenlerin ortak özelliği ne?