Operasyonun çabucak akabinde başlayan döviz müdahaleleri, artan borçlanma maliyetleri, sertleşen para siyaseti ve yatırımcı kaçışı, Türkiye iktisadının son üç ayında belirleyici oldu. Merkez Bankası rezervlerinde yaşanan 60 milyar dolara yakın erime, yatırım ortamındaki bozulma ve yargı sürecindeki belirsizlikle birleşince, iktisattaki kırılganlıklar daha da derinleşti.
MERKEZ BANKASI REZERVLERİ EKSİYE DÜŞTÜ
19 Mart’ın çabucak akabinde döviz kurundaki yükselişi frenlemek için piyasaya sert müdahaleler yapan Merkez Bankası, sırf birinci üç günde 15 milyar dolarlık rezerv satışına gitti. Nisan ve Mayıs aylarında da devam eden satışlarla birlikte rezervlerdeki toplam kayıp 59,8 milyar dolara ulaştı.
Bu süreçte ihracatçılara ilişkin dövizin %35’ine el konulması ve döviz hesaplarına yönelik yeni munzam karşılık kararları üzere tedbirlerle erimenin önü kesilmeye çalışılsa da, Mayıs sonu prestijiyle net rezervler yine eksiye döndü.
Operasyonların tesiri sadece rezervlerle sonlu kalmadı. Yurt içi yerleşikler, iki ayda toplam 14,7 milyar dolarlık yatırımını yurtdışına taşıdı. Yabancı yatırımcıların çıkışı ise daha dramatikti: Nisan ayında 10,9 milyar dolarlık portföy çıkışıyla son 34 yılın en büyük yabancı sermaye çıkışı yaşandı.
Sermaye kaçışıyla birlikte risk primi (CDS) 250’lerden 380 düzeylerine kadar fırladı. Hazinenin borçlanma maliyetleri rekor seviyelere çıkarken, Mayıs ayında 5 yıl vadeli 2 milyar dolarlık dolar cinsi borçlanmada %7,4 faiz oranı ile rekor kırıldı.
FAİZ SİYASETİNDE SERT U DÖNÜŞÜ
Aralık 2024’te başlayan faiz indirimi süreci operasyonların akabinde son buldu. 20 Mart’taki harikulâde PPK toplantısıyla birlikte siyaset faizi %42,5’ten %46’ya çıkarıldı, gecelik faiz ise %49 düzeyinde sabitlendi. Bu ataklarla fiili faiz oranı tekrar %49’a dayandı. Birebir süreçte TL mevduat faizleri %55’e, kredi faizleri %70’e kadar yükseldi.
Artan faizler, özel kesimin finansmana erişimini zorlaştırırken, kapanan şirket sayısında rekor seviyeye ulaşıldı. TOBB datalarına nazaran, yılın birinci beş ayında kapanan şirket sayısı %39,5 arttı, iflas ve konkordatolarda ise %100’ü aşan artış kaydedildi.
KURUN ATEŞİ DÜŞMÜYOR
Merkez Bankası’nın milyarlarca dolarlık müdahalelerine karşın, döviz kuru yükselişini sürdürüyor. 19 Mart öncesinde 36 TL olan dolar kuru, bugün prestijiyle 39,88 TL’ye yükseldi. Euro 44 TL’yi, sterlin ise 54 TL’yi aştı. TL’nin kıymet kaybı, yatırımcı nezdinde inanç kaybının bir öteki yansıması olarak bedellendiriliyor.
İŞ DÜNYASINDA İTİMAT KAYBI VAR
Soruşturmalar kapsamında İmamoğlu ailesinin şirketleriyle birlikte 20’den fazla iş insanı ve şirketin banka hesaplarına, mal varlıklarına ve idarelerine el konuldu. TMSF kayyumları birtakım şirketlerin başına getirilirken, kimi iş insanları aktif pişmanlık itirafları yaparak tabirlerini değiştirdi.
Tüm bu gelişmeler, özel bölümde kayıt dışı tedirginliği ve siyasi temaslı iş takibi korkusunu artırdı. TÜİK ve Merkez Bankası anketlerinde, gerçek dal, imalat ve inşaat inanç endekslerinde keskin düşüşler yaşandı. Tüketici beklentileri de emsal biçimde negatif seyretti.
EKONOMİK YIKIM SİNYALLERİ
İhracatçı birliklerinden kesim odalarına, iktidara yakın medya kuruluşlarından bağımsız iktisatçılara kadar pek çok alanda “19 Mart sonrası kriz” tenkitleri daha yüksek sesle dillendirilmeye başlandı. Artan belirsizlik, üretim ve yatırım iştahını zayıflatırken, istihdamda ve kapasite kullanımında düşüş yaşandı.
Merkez Bankası’nın Piyasa İştirakçileri Anketi’nde enflasyon beklentisi hala %53 düzeylerinde kalırken, yatırımcılar orta vadede ekonomik toparlanmadan çok siyasi netlik ve yargı güvenliğine odaklanıyor.
SORUŞTURMA SÜRERKEN BEDEL KATLANIYOR
Henüz iddianamesi bile hazırlanmamış bir soruşturmanın 100 gün üzere kısa müddette iktisat üzerindeki tesiri, rezerv kaybından sermaye çıkışına, yatırımcı güvensizliğinden faiz şoklarına kadar geniş bir alana yayılmış durumda. İş dünyası ve iktisat etrafları, yargının siyasallaştığı algısının derinleşmesinin, ekonomik ıslahat programlarını zayıflattığını, Türkiye’nin dış yatırımcı nezdinde riskli ülke algısını pekiştirdiğini savunuyor.