Türkiye’nin ilk “İklim Kanunu Teklifi”, TBMM Genel Şurasında kabul edilerek maddeleşti.
Yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon amacı doğrultusunda iklim değişikliğiyle çabayı amaçlayan Kanun, iklim değişikliği ile gayrette temel olan sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerini, planlama ve uygulama araçlarını, gelirleri, müsaade ve kontrol ile bunlara ait yasal ve kurumsal çerçevenin metot ve asıllarını kapsıyor.
Kanunla, “Adil geçiş”, “Birincil piyasa”, “Denkleştirme”, “Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)”, “Gömülü sera gazı emisyonları” ile “Gönüllü karbon piyasaları”, “İklim adaleti” üzere tanımlar yer alıyor.
İklim değişikliğiyle gayrette genel unsurların belirlendiği Kanuna nazaran, iklim değişikliği ile gayrette Türkiye’nin “ortak lakin farklılaştırılmış sorumluluklar ve göreli kabiliyetler” unsuru dikkate alınarak, eşitlik, iklim adaleti, ihtiyatlılık, iştirak, entegrasyon, sürdürülebilirlik, şeffaflık, adil geçiş ve ilerleme yaklaşımları temel alınacak.
Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hükmî bireyler, kamu faydası gözetilerek alınacak önlemlere ve düzenlemelere müddetinde uymakla ve bunları uygulamakla yükümlü olacak.
Ulusal Katkı Beyanında, net sıfır emisyon gayesi doğrultusunda ülkenin kalkınma öncelikleri ve özel şartları göz önünde bulundurulacak ve bu çerçevede tedbirler alınacak.
Sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerine ait ilerlemeler yıllık bazda İklim Değişikliği Başkanlığınca izlenecek.
Gerekli görülen önlemlerin alınması gayesiyle vazife alanı dahilinde, kurumlar ortası uyumu sağlamak, faaliyetleri ve standartları belirlemek, gelişmeleri izlemek, karbon fiyatlandırmasına ait piyasaya dayalı düzenekleri düzenlemekle İklim Değişikliği Başkanlığı yetkili olacak.
Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hükmî bireyler, kendi yetki ve sorumlulukları çerçevesinde plan ve projeler yapacak, yaptıracak, uygulayacak, destekleyecek ve işbirliği yapacak.
Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kararları gizli kalmak kaydıyla, İklim Değişikliği Başkanlığı, düzenlemenin uygulanmasına yönelik gerekli gördüğü bilgi, evrak ve bilgiyi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hukuksal bireylerden direkt istemeye yetkili olacak. Kendilerinden bilgi ve doküman talebinde bulunulanlar, bunları istenilen müddette bedelsiz olarak Başkanlıkla paylaşacak.
Başkanlık, kendi iş ve süreçleri için gereksinim duyduğu bilgileri de öncelikli olarak Ulusal Coğrafik Bilgi Platformundan temin edecek. Temin ettiği datalar ile kendi ürettiği bilgileri de kamu kurum ve kuruluşları ile paylaşılmak üzere Ulusal Coğrafik Bilgi Platformuna aktaracak.
İklim Değişikliği Başkanlığı, Ulusal Coğrafik Bilgi Platformunda bulunmayan dataları ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile protokol yaparak temin edebilecek. Ulusal savunma ve ulusal güvenliğe ait bilgi ve dokümanların paylaşılmasına dair yöntem ve asıllar Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve ilgili bakanlık tarafından müşterek belirlenecek.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, sınırlarını açıkça belirlemek ve yazılı olmak kaydıyla gerektiğinde yetkilerini Başkanlığa devredebilecek.
İklim değişikliğiyle uğraş faaliyetleri
Kanunla iklim değişikliğiyle çaba faaliyetleri belirleniyor. Buna nazaran, sera gazı emisyonları, Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon maksadı ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan yahut güncellenen strateji ve hareket planları doğrultusunda azaltılacak.
Ulusal Katkı Beyanında sektörel bazda belirtilen sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri, ilgili kurum ve kuruluşlara mevzuatla verilen vazife ve sorumluluklar dahilinde gerçekleştirilecek.
Ulusal Katkı Beyanında yer alan sektörel siyasetlerin uygulanması ve amaçlara ulaşılması gayesiyle ortaya çıkan muhtaçlıklar doğrultusunda ilgili kurum ve kuruluşların mevcut misyon ve sorumlulukları gözden geçirilecek. Bu kapsamda Bakanlığın ve ilgili kurumların görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı ve net sıfır emisyon maksadı çerçevesinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca düzenleme yapılabilecek.
İlgili kamu kurum ve kuruluşları, orta ve uzun periyotlu gayelerini içeren planlama araçlarını sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri çerçevesinde uyarlamak, hazırlamak, uygulamak, izlemek ve güncellemekle yükümlü olacak.
Kurum ve kuruluşlar, net sıfır emisyon gayesi ve döngüsel iktisat yaklaşımı ile uyumlu olacak formda Ulusal Katkı Beyanında yer alan dallarda uygulanmak üzere, güç, su ve hammadde verimliliği, kirliliğin kaynağında önlenmesi, yenilenebilir güç kullanımının artırılması, eserlerin, işletmelerin, kurum ve kuruluşların karbon ayak izinin azaltılması, alternatif pak yahut düşük karbonlu yakıtların ve ham hususların kullanımı, elektrifikasyonun yaygınlaştırılması, pak teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının artırılması üzere azaltım tedbirlerinin alınması, bu tedbirlerin adil geçiş gereklilikleri gözetilerek uygulanması ile sıfır atık sisteminin kurulması, uygulanması ve izlenmesiyle yükümlü olacak.
Net sıfır emisyon amacının sağlanmasına yönelik emisyonların dengelenmesi için orman, tarım, mera ve sulak alanlarda karbon yutağı kayıplarını engellemek üzere ilgili kurum ve kuruluşlarca önlemler alınacak, yutak alanların ve korunan alanların korunarak artırılması sağlanacak.
İklim değişikliğine ahenk faaliyetleri
Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon maksadı ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan yahut güncellenen strateji ve aksiyon planları doğrultusunda, ilgili kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile bağlantılı mevcut yahut mümkün kayıp ve ziyanları önlemeye, riskleri en aza indirmeye yahut fırsatlardan yararlanmaya yönelik ahenk faaliyetleri gerçekleştirilecek.
Ayrıca Ulusal Katkı Beyanında yer alan iklim değişikliğine ahenk faaliyetleri, kurum ve kuruluşlara mevzuatla verilen misyon ve sorumlulukları dahilinde gerçekleştirilecek.
Ulusal Katkı Beyanında yer alan sektörel siyasetlerin uygulanması ve amaçlara ulaşılması emeliyle ortaya çıkan muhtaçlıklar doğrultusunda ilgili kurum ve kuruluşların mevcut misyon ve sorumlulukları gözden geçirilecek. Bu kapsamda Bakanlığın ve ilgili kurumların görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı ve net sıfır emisyon gayesi çerçevesinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarca düzenleme yapılabilecek.
İlgili kamu kurum ve kuruluşları, ulusal ve mahallî ölçekte iklim değişikliğine ahenkle ilgili planlama araçları ile etkilenebilirlik ve risk tahlillerini hazırlamak, hazırlatmak, hazırlanan bu araçları ve tahlilleri yatırım ve planlama faaliyetlerinde göz önünde bulundurmak ve bunları uygulamakla yükümlü olacak.
İklim değişikliğinin tesirlerine karşı su kaynaklarının faal idaresini sağlamak üzere planlama araçları, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanacak ve uygulanacak.
İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından iklim değişikliğinin ekosistemlere ve biyolojik çeşitliliğe tesirlerinin azaltılması ve sürdürülebilir ekosistem idaresi için önlemler alınacak, denizel ve karasal korunan alanların koruması sağlanarak korunan alanların niteliği ve oranı yükseltilecek, iklim değişikliğinden etkilenen yahut etkilenmesi beklenen alanlarda arazi tahribatının dengelenmesi sağlanacak.
Çölleşme ve erozyonla uğraş ile ağaçlandırma ve toprak koruma kapsamında orman dışı alanlarda oluşturulan yutak alanların net sıfır emisyon gayesi doğrultusunda sürdürülebilir idaresi sağlanacak.
İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından tarım bölümünün sürdürülebilirliğini temin için iklim değişikliğine dirençli eser deseni ile besin güvenliğinin sağlanması maksatları doğrultusunda, doğal kaynakların, ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin muhafaza kullanma istikrarının gözetilmesi ile gereksinim duyulan tekniklerin ve teknolojilerin yaygınlaştırılmasıyla, tarım bölümünde ekosistem temelli ahenk yaklaşımını, tabiat temelli tahlilleri ve su bütçesini dikkate alan planlama araçları geliştirilecek ve buna uygun iklim değişikliğine dirençli uygulamalar yaygınlaştırılacak.
İklim değişikliğine bağlı afetlerin neden olduğu kayıp ve ziyanların azaltılması emeliyle risk kıymetlendirme, izleme, bilgilendirme ve erken ihtar sistemleri bütünleşik afet idaresi temel alınarak geliştirilecek.
Planlama ve uygulama
Kurum ve kuruluşlarca hazırlanan plan, program, strateji, hareket planı ve sair siyaset evraklarında, yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon amacı kapsamında iklim değişikliği ile uğraşa yönelik İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan strateji ve hareket planları ile belirlenen temeller dikkate alınacak.
İklim değişikliği strateji ve hareket planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi emeliyle İklim Değişikliği Başkanlığı uyumunda, ilgili kurum ve kuruluşların işbirliği ile dönemsel olarak ulusal ölçekte hazırlanacak, uygulanacak, uygulaması izlenecek, pahalandırılacak ve gerektiğinde ulusal yahut bölgesel ölçekte güncellenecek.
İlin kurallarına uygun olarak strateji, hareket ve uygulama alanlarını belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak üzere her vilayette vali başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların varsa vilayet yahut bölge teşkilat temsilcileri ile lokal idarelerin temsilcilerinden oluşan Vilayet İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacak. Heyetin sekretaryasını Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı yürütecek, Konseyin çalışma yordam ve asılları Bakanlıkça belirlenecek.
Yerel iklim değişikliği hareket planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk hedefiyle adil geçiş gereklilikleri gözetilerek her ilin bütüncül bir planı olacak formda vali uyumunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi, başka vilayetlerde il belediyesi ve vilayet özel yönetimi tarafından birlikte, ilgili kurum ve kuruluşların iştirakiyle hazırlanacak yahut hazırlatılacak ve karara bağlanmak üzere Vilayet İklim Değişikliği Koordinasyon Kuruluna sunulacak.
Yerel iklim değişikliği aksiyon planlarının hazırlanması yahut izlenmesi süreçlerinde, ilgili kurum ve kuruluşlar kendilerinden talep edilen doküman, bilgi ve bilgiyi ilgili mevzuat kararları çerçevesinde paylaşacak.
Sektörel etkilenebilirlik ve risk tahlilleri, strateji ve hareket planlarına temel teşkil etmek üzere iklim modelleri kullanılarak dönemsel olarak Başkanlık tarafından hazırlanacak ve güncellenecek.
Finansal araçlara ait esaslar
Kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile uğraş hedefiyle yapılacak faaliyetler ve yatırımlar için iklim finansmanı ve iklim değişikliğiyle uğraş teşviki kaynaklarının geliştirilmesi, kullanılması, sigorta araçlarının geliştirilmesi, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçlarının, banka finansmanının ve öbür finansman araçlarının teşvik edilmesi temel olacak.
Döngüsel iktisat gayeleri ve sıfır atık uygulamaları çerçevesinde eserlerin tekrar kullanımı, atıkların yan eser, alternatif hammadde olarak kullanılması ve geri dönüşüm, geri kazanım ile elde edilen eserlerin zarurî kullanım oranlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yapılacak ve buna dair dayanak düzenekleri geliştirilecek.
İklim Değişikliği Başkanlığı, ulusal, sektörel ve tematik raporlar hazırlayacak; finansal kaynakları iklim değişikliği ile uğraş yatırımlarına yönlendirmeyi kolaylaştırmak üzere iklim değişikliği teşvik düzenekleri geliştirecek, Türkiye Yeşil Taksonomisini kuracak ve yürütecek.
Türkiye Gümrük Bölgesinde ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını ele almak için Sonda Karbon Düzenleme Sistemi (SKDM) kurulabilecek. SKDM’ye ait raporlama, kapsam, içerik, yordam ve temeller ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek.
İlgili kurum ve kuruluşlarca hazırlanan planlama ve uygulama araçlarında teknolojik öz yeterlilik kapasitesinin artırılması öncelikli amaç olarak belirlenerek pak teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması temel olacak.
Başkanlık, karbon yakalama ve depolama teknolojileri, hidrojen teknolojisi üzere iklim değişikliği ile gayrete yönelik yeni teknolojik gelişmelerin takibi ile bu alanlardaki projelerin geliştirilmesi için ilgili kurumlarla işbirliği yapmaya, kurumların bu alanlarda çalışmalar yapmasını yönlendirmeye ve ilgili kurumlarla uyum yapmaya yetkili olacak.
Başkanlığa bağlı ilgili kurumlarla koordineli olarak enstitüler ile araştırma ve uygulama merkezleri kurulabilecek.
Kurum ve kuruluşlarca, kamuoyu farkındalığının artırılması ve toplumun iklim değişikliğinin tesirleri konusunda hassas hale getirilmesi için eğitim, bilinçlendirme ve kapasite geliştirme faaliyetleri gerçekleştirilecek.
Tüm eğitim seviyelerinde müfredat ve öğretim programlarının güncellenmesi ve yeşil iş gücünün yetiştirilmesi için gerekli çalışmalar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulunca yapılacak.
Uygulamaların tarz ve temelleri, Bakanlık görüşü alınarak Ulusal Katkı Beyanı, uzun devirli iklim değişikliği siyaset evrakları ve belirlenen net sıfır emisyon gayesi doğrultusunda sorumlulukları dahilinde ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından belirlenecek