Birleşmiş Milletler (BM) Ticaret Veritabanı’na İsrail’in bildirdiği datalarda, Türkiye’nin İsrail’e Mayıs 2024’e kadar 2,8 milyar dolarlık ihracat yaptığı yer alırken Ticaret Bakanlığı, bu miktarın doğru olmadığını, 2024’ün birinci 4 ayında gerçekleşen ihracatın 1,5 milyar dolar düzeyinde olduğunu, Mayıs’tan itibaren ise ticaretin büsbütün durdurulduğunu vurguladı. Bakanlık ayrıyeten 1,5 milyar dolarlık ihracata Filistin’e yapılan 797 milyon dolarlık ihracatın da dahil olduğunu açıkladı.
VERİLERDEKİ FARKIN NEDENİ: FİLİSTİN’E YÖNLENDİRİLEN İHRACATIN İSRAİL’DEN GEÇMESİ
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) Yöneticisi İnanç Sak, bilgilerdeki farkın Filistin’e yönlendirilen ihracatın İsrail gümrüklerinden geçmesi nedeniyle oluştuğunu anlattı. Sak, “2023-2024 kıyaslamasında Türkiye’nin İsrail’e yaptığı ihracat yüzde 46 oranında azalırken tıpkı devirde Türkiye’nin Filistin’e yaptığı ihracat ise yüzde 500 üzere büyük bir oranda artış gösterdi” dedi. Sak, Filistin’e artan ihracattaki eser kümelerinin İsrail’le kesilen ihracattaki eser kümeleriyle paralellik gösterdiğini de ekledi.
Katar merkezli haber kuruluşu El Cezire’nin BM Ticaret Veritabanı’na dayanarak yayınladığı haberinde Türkiye 2024’te, İsrail’e en çok ihracat yapan ülkeler ortasında 2,8 milyar dolarlık ihracatla beşinci sırada yer alıyordu. Haber, Ticaret Bakanlığı ve Dezenformasyonla Mücadele Merkezi tarafından yalanlandı. Ankara, 2 Mayıs 2024 tarihinden itibaren tüm eserleri kapsayacak biçimde İsrail’le ticaretin durdurulduğunu vurguladı. ANKA Haber Ajansı, BM Ticaret Veritabanı ve Türkiye’nin BM kayıtları ile TÜİK bilgilerini inceledi. Buna nazaran Mayıs 2024’e kadar İsrail’e ihracatın 1,5 milyar dolar düzeyinde olduğu, İsrail ve Türkiye bilgileri ortasında yaklaşık 1,3 milyar dolarlık fark oluştuğu görüldü. Ayrıyeten Türkiye’nin, Filistin Devleti’ne gerçekleştirdiği ihracatın toplamı ise 796 milyon 972 bin dolar olarak verilere yansıdı. Ticaret Bakanlığı açıklamasında da 2024’ün birinci dört ayına ait 1,5 milyar dolarlık ihracata Filistin’e gönderilen eserlerin de dahil olduğu vurgulandı.
FİLİSTİN’E İHRACAT DİKKAT ÇEKEN BOYUTTA ARTTI
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) Yöneticisi ve Ekonomist İtimat Sak, BM Ticaret Veritabanı’nda İsrail ile Türkiye’nin ihracat ve ithalat bilgilerindeki farklılığa ait ANKA Haber Ajansı’nın sorularını yanıtladı. Sak, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran Mayıs 2024 itibariyle Türkiye’nin İsrail’e ihracatının büsbütün durduğunun görüldüğünü bununla birlikte Türkiye’nin Filistin’e ihracatında önemli oranda artışın datalara yansıdığını aktardı. Sak, “Türkiye’nin raporladığı ihracat bilgileri incelediğinde, bilgi kaynağı olarak TÜİK alındığı için, Mayıs 2024 itibariyle Türkiye’nin İsrail’e ihracatının olmadığı ve Filistin’e olan ihracatın arttığı gözlemlenmektedir. Lakin İsrail’in BM Veritabanı’na raporladığı ithalat bilgileri incelendiğinde Türkiye’nin İsrail’e ihracat yaptığı görülmektedir” tabirlerini kullandı. Sak, şunları vurguladı:
“Türkiye’nin raporladığı Filistin’e ihracat sayıları, İsrail’in raporladığı Türkiye’den ithalat sayılarıyla önemli bir paralellik göstermektedir. Bu durumun nedeni, Türkiye’den İsrail/Filistin’e yapılan ihracatın İsrail gümrüklerinden geçmesidir. Münasebetiyle Türkiye’nin yaptığı ihracat, İsrail’de İsrail’in dış ticaret kayıtlarına girilmektedir. Türkiye’nin İsrail ve Filistin’e olan toplam ihracatı 2023 ve 2024 yıllarında incelediğinde (İsrail’in Türkiye’den ithalat beyanı, Türkiye’nin Filistin’e ihracat beyanı) Türkiye’nin İsrail’e olan ihracatının yüzde 46 azaldığı; birebir devirde, Türkiye’nin Filistin’e olan ihracatının yüzde 500 arttığı; son olarak, İsrail ve Filistin’in sayılarını topladığımızda ise 2023’ten 2024’e Türkiye’nin ihracatının yüzde 32 azaldığı görülmektedir.”
KESİLEN VE ARTAN ESER KÜMELERİ BİRBİRİNE PARALEL
Güven Sak, ayrıyeten, 2023-2024 devrinde eser kümelerine ait bir inceleme yaptığını belirtti. Buna nazaran, İsrail’in Türkiye’den ithalatında görülen azalma ile Türkiye’nin Filistin’e ihracatında görülen artışın, eser bazında neredeyse birebir örtüştüğü belirlendi. Sak, yaptığı incelemede şu değerlendirmelerin ortaya çıktığını kaydetti:
“İsrail’in Türkiye’den ithalatında eser bazında görülen azalmanın, Türkiye’nin Filistin’e ihracatında eser bazında kaydedilen artışla net bir paralellik gösterdiğini ortaya koyuyor. Buna nazaran, İsrail’in Türkiye’den en fazla ithalat yaptığı eser kümeleri ortasında ‘makine, elektronik, inşaat, taşıt, maden’ bölümleri bulunurken; 2024 yılında Türkiye’nin İsrail’e bu dallardaki ihracatının önemli bir oranda düştüğü görülüyor. Lakin, tıpkı devir baz alındığında, Türkiye’nin Filistin’e bu dallardaki ihracatının ise paralel biçimde arttığı görülüyor.”