Kalp yaşınız, takvim yaşınızdan büyük olabilir
Son yıllarda 45-50 yaşında kalp krizi geçiren, hatta hayatını kaybeden insan sayısında artış var.
Spor yapan, güzel görünen, hatta “fit” sayılan şahısların ani kalp durmaları artık şaşırtmıyor. Zira sorun dışarıdan görünmüyor; damarların içinde başlıyor. Kalp yaşlanması dediğimiz bu süreç, birden fazla vakit sessizdir fakat ölümcüldür. (Kaynak: JAMA Cardiology, 2021)
Kalp yaşlanması nedir?
Kalbin yaşlanması, aslında damarların esnekliğini kaybetmesiyle başlıyor. Esnekliğini yitiren damarlar, kalbin iş yükünü artırıyor. Bu da hem ritim bozukluklarına hem de hipertrofiye (kalp kasının kalınlaşması) neden oluyor.
Kalbin yaşlanması şu tesirlerle ilerler:
– Kalp kası sertleşir.
– Kan pompalama gücü azalır.
– Nabız düzensizleşir.
– Organlara oksijen taşınması zorlaşır. (Kaynak: European Society of Cardiology, ESC Guidelines 2020)
Kalp yaşınızı artıran faktörler
Kalp yaşı, yalnızca yaşla değil, hayat biçiminizle da ilgilidir. Risk faktörleri bir ortaya geldiğinde, 45 yaşında birinin kalbi 65 yaşında üzere davranabilir.
İşte en önemli etkenler:
– Yüksek tansiyon: Damar duvarlarına baskı yaparak elastikiyeti bozar (Kaynak: Hypertension, 2023)
– Kolesterol yüksekliği: LDL kolesterol damarlarda plak oluşturarak tıkanıklığa neden olur (Kaynak: Circulation Research, 2022)
– Tip 2 diyabet yahut insülin direnci: Şeker fazlası damarları yakar, enflamasyonu artırır (Kaynak: Diabetes Deva, 2021)
– Sigara kullanımı: Nikotin damarları daraltır, oksijen taşınmasını bozar (Kaynak: WHO Tobacco Fact Sheet, 2022)
– Obezite, karaciğer yağlanması ve metabolik sendrom: Bedendeki kronik inflamasyonu artırır (Kaynak: Lancet, 2020)
– Uyku bozukluğu, gerilim depresyon: Kortizol artışı kalp-damar sistemine direkt ziyan verir (Kaynak: Psychosomatic Medicine, 2019)
Belirti vermeyen ancak ilerleyen bir süreç
Damarlar yaşlandıkça belirtiler başta sessizdir fakat birkaç işaret şunlardır:
– Merdiven çıkarken süratli yorulma.
– Sabah yorgun kalkma.
– Yürürken çabuk nefes kesilmesi.
– Gece uykusundan çarpıntıyla uyanma.
– Cinsel isteksizlik. (ilk işaretlerden biridir)
(Kaynak: Mayo Clinic, 2023)
Yaşını hesaplama yöntemi
Kalp yaşı hesaplayan dijital sistemler (Framingham Risk Score gibi) şu bilgileri ister:
– Yaş, cinsiyet
– Sistolik kan basıncı
– Kolesterol bedelleri (LDL, HDL)
– Sigara kullanımı
– Diyabet öyküsü
Bu bilgilerle oluşturulan profil, iddiası kalp yaşınızı verir.
Örneğin:
– 49 yaşında, tansiyonu 145/95, LDL kolesterolü 160, sigara içiyor → Kalp yaşı: 68
– 52 yaşında, hiç sigara içmemiş, LDL 110, HDL 70, nizamlı yürüyor → Kalp yaşı: 48 (Kaynak: American Heart Association, Risk Calculator Tool, 2024)
Kritik gerçek: Size ihtarda bulunur ancak sessizce…
Kalp krizi bir sabah birdenbire olmaz. Krizden evvel haftalar, aylar boyunca beden küçük sinyaller gönderir. Lakin bu sinyaller birçok vakit ihmal edilir, diğer nedenlere yorulur.
Dikkat edilmesi gereken uyarıcı belirtiler:
– Sabah kalkınca göğüste hafif baskı hissi
– Sol kola, sırta yahut çeneye yayılan meçhul ağrı
– Eforla gelen mide bulantısı yahut kusma hissi
– Gece uykudan ter içinde uyanma
– Alkol sonrası yahut gerilimli devirde çarpıntı
(Kaynak: American College of Cardiology, 2024)
Kadınlarda bu belirtiler daha atipik seyreder:
Bel ağrısı, baş dönmesi, huzursuzluk yahut sindirim bozukluğu üzere görülebilir (Kaynak: British Heart Foundation, 2023) İşte bu nedenle, “Spor yapıyorum, kilom yok, sigara da içmiyorum” demek artık kâfi değil. Kalp, sessiz sedasız yorulur. Ve sonra bir gün… Susar.
Kalp yaşını genç tutmak için 8 öneri
Kalp yaşını gerçek yaşa çekmek mümkündür. İşte bilimsel olarak tesirli metotlar:
1 Tansiyonunuzu 12/8 civarında tutun
2 LDL kolesterolü 100 mg/dL’nin altında hedefleyin.
3 Haftada 150 dakika tempolu yürüyüş yapın.
4 Şeker tüketimini azaltın, açlık insülininizi ölçtürün.
5 Günde en az 25 gram lif alın. (sebze, meyve, tahıl)
6 Uyku sürenizi 7 saatten az tutmayın.
7 Gerilimle baş etmeyi öğrenin..
8 Aile geçmişinizi bilin. Genetik risk varsa yılda bir EKG ve eko yaptırın.
(Kaynak: Cleveland Clinic, 2024)
“Hiçbir şeyi yoktu” diyoruz ama…
Cenazelerde sık duyduğumuz kelamlardan biri şudur:
“Hiçbir şeyi yoktu. Hatta her gün spor yapardı.” Halbuki yalnızca spor kâfi değil. Şayet genetik yükünüz varsa, damarlarınızda plak oluşmuşsa, gece tansiyonunuz yüksekse ya da insülin direnciniz varsa; kalbiniz o manzaranın altında sessizce yaşlanıyor olabilir. (Kaynak: Harvard Health Publishing, 2023)
Evde uygulayabileceğiniz kolay bir test
Bir sandalyeye oturup kalkarak kalp-damar kondisyonunuzu test edebilirsiniz:
– Eller göğüste çapraz, 1 dakikada kaç sefer oturup kalkabiliyorsunuz?
– 45 yaş üstü erkeklerde 18’in altında, bayanlarda 15’in altında kalanlar kalp dayanıklılığı açısından riskte olabilir.
(Kaynak: British Journal of Sports Medicine, 2022)
YARIN
Tansiyon ve kolesterol ne vakit düşman kesilir? İkinci gün şu sorulara karşılık verilecek:
– 13/8 tansiyon yüksek mi, olağan mi?
– Kolesterol yüksekse her vakit ilaç gerekir mi?
– HDL/LDL farkı neden bu kadar kıymetli?
– Trigliserit neden 150’yi geçmemeli?
– Statin ilaçlar inançlı mi?
– Doğal yollarla kolesterol nasıl düşürülür?