Osteoporoz kaynaklı omurga, bilek ve kalça kırıkları ortasında en tehlikelisi kalça kırığıdır. Dünya genelinde her yıl 1.6 milyon kişi kalça kırığı yaşamaktadır. Bu sayı, nüfus yaşlandıkça artmaktadır. (Kaynak: International Osteoporosis Foundation – Küresel statistics, 2022)
KIRIKTAN SONRA NE OLUYOR?
Kalça kırığından sonra hastaneye yatış, ameliyat, rehabilitasyon süreci başlar. Fakat şu datalar göz korkutucudur:
– Her 5 hastadan 1’i birinci yıl içinde hayatını kaybeder.
– % 50’si bir daha yürüyemez.
– % 25’i huzurevi yahut bakım konutuna muhtaç hale gelir. (Kaynak: Journal of Bone and Mineral Research, 2021)
Evde düşme nedenleri
Ev içinde düşmeye neden olan en sık faktörler:
– Kaygan yer ve banyo fayansları.
– Sabitlenmemiş halı ve kilimler.
– Gece lambasının olmaması.
– Alçak mobilyalar, basamaklar.
– Görme bozuklukları ve düşük aydınlatma. (Kaynak: National Institute on Aging – Fall prevention guide, 2023)
Ameliyat sonrası ne olur?
Kalça kırığı ekseriyetle cerrahi ile tedavi edilir. Lakin yaşlı hastalarda ameliyat komplikasyon riski yüksektir:
– Zatürre
– Pıhtı oluşumu
– Kalp ritim bozuklukları
– Yatak yaraları
Bu nedenle erken mobilizasyon, fizik tedavi ve bakım desteği koşuldur. (Kaynak:
American Geriatrics Society, 2020)
Kalça kırığı risk testleri
1. Tek ayak üzerinde durma testi
– Nasıl yapılır?
Kollar yanlarda, gözler açık halde bir ayak yerden kaldırılır.
– Risk kriteri
10 saniyeden kısa mühlet istikrarda duramıyorsanız, düşme riski yüksektir. (Kaynak: Journal of Geriatric Physical Therapy)
2. 4 metre yürüme testi
– Nasıl yapılır?
4 metre uzaklık ölçülür, kişi olağan süratte yürür, mühlet tutulur.
– Risk kriteri
0.8 m/sn’nin altındaki yürüyüş suratı yüksek düşme riskiyle bağlıdır.
– Ayrıyeten genel ömür mühletinin azaldığıyla da temaslıdır. (Kaynak: National Institutes of Health (NIH)
3. Sandalyeye otur-kalk testi
– Nasıl yapılır?
Kişi kollarını kullanmadan 30 saniyede kaç defa oturup kalkabiliyor ölçülür.
– Risk kriteri 65 yaş üstü bireylerde 10’un altı düşük kas gücünü ve hasebiyle kırık riskini gösterir. (Kaynak: CDC – STEADI Initiative for Fall Prevention)
4. Timed Up and Go (TUG) Testi
– Klinik ortamda yaygın
Sandalyeden kalk, 3 metre yürü, geri dön ve otur.
– Risk kriteri
12 saniyeyi geçerse düşme riski artmıştır. Kaynak: American Geriatrics Society
Ameliyat maliyeti
Kalça kırığı ameliyatı + rehabilitasyon + fizik tedavi toplam ortalama maliyeti 75.000 TL’yi bulabiliyor. (Kaynak: Sağlık Bakanlığı Tedavi Geri Ödeme Listesi, 2024)
Kadınlar mı, erkekler mi?
Kadınlarda osteoporoz daha sık lakin erkeklerde kalça kırığı daha yüksek vefata neden olur.
Sebep, erkeklerde genelde osteoporozun geç teşhis dilmesi ve kırığın ileri yaşta ortaya çıkmasıdır. (Kaynak: Osteoporosis International, 2023)
Menopoz ve dört yılda % 10 kayıp
Kadınlar için menopoz devri kemik yıkımının hızlandığı bir eşik. Östrojen fikir, kemik üretimi yavaşlar. Menopozdan sonraki birinci 4 yılda bayanlar yaklaşık % 10 kemik kütlesi kaybeder. (Kaynak: North American Menopause Society, 2020)
Kırıktan sonra ikincisi gelir mi?
Evet. Kalça kırığı geçiren bireylerde 2 yıl içinde ikinci kırık riski % 50 artar. Yani bir kırık yalnızca kemikte değil, risk zincirinde de domino tesiri yaratır. Fakat bu olay, ileri yaştaki bireylerde hareket kabiliyetini, kas gücünü ve istikrar refleksini daha da bozar.
Bu da ikinci kırık riskini artırır. Kalça kırığı geçiren yaşlı bireylerin yaklaşık % 10’u 6 ay içinde ikinci kırık geçirir. En çok omurga, başka kalça ve pelvis etkilenir.
İlk düşüşü yaşayanların, sonraki bir yıl içinde bir kere daha düşme mümkünlüğü % 30’dan fazladır. Birinci kırıkta kısmen bağımsız kalan hastalar, ikinci kırıkla çoklukla uzun müddetli bakım gereksinimine girer. (Kaynak: British Orthopaedic Association, 2022)
Yarın:
– Kollayıcı ömür üslubu stratejileri
– Antrenmanın tipi ve sıklığı
– Uzun vadeli düşme tedbire planı
– D vitamini ve kalsiyum alımının sürekliliği