Sessiz kalınan yan etkiler
Uyku takviyesi alan bireylerin değerli kısmı tedaviden şad görünüyor. Ancak görünmeyen yan tesirler çok daha yaygın. Datalara nazaran, reçeteli yahut reçetesiz kullanılan uyku eserleriyle ilgili en sık bildirilen problemler şunlar:
– Sabahları halsizlik ve sersemlik
– Mide bulantısı ve kusma
– Konsantrasyon zayıflığı
– Saç dökülmesi, kuru cilt, kas zayıflığı
– Depresif ruh hali ve isteksizlik
Bu tesirlerin birçok, kullanıcılar tarafından toplumsal medyada “atlatılabilir” olarak geçiştirilse de bilhassa 50 yaş üzeri bireylerde daha uzun sürüyor. (Kaynak: Cleveland Clinic Sleep & Aging Report, 2024)
Kas kaybı ve kilo alımı neden olur?
Birçok kullanıcı ilacı aldıktan sonra “zayıfladığını” söylüyor. Halbuki bu birçok vakit kas kaybıdır. Uyku ilacı tesiriyle hareketsizlik artar, metabolizma yavaşlar, iştah azalır. Beden kas kütlesini yakar. Bu fark edilmeyen çöküş, “bedenim inceldi” sanısıyla karıştırılır. İlacı bırakınca metabolizma toparlanır lakin bu kez kas değil, yağ depolanır. Kilo geri gelir. Sıklıkla da daha fazla gerilimle birlikte… (Cleveland Clinic Longevity & Sleep, 2023)
Ruh hali neden bozuluyor?
Uyku ilaçları, bilhassa benzodiazepin türevi olanlar, sadece beyin sinyallerini yavaşlatmakla kalmaz; tıpkı vakitte his durumunu etkileyen kimyasalları da bastırır.
Sonuç:
– Daha az tasa, ancak tıpkı vakitte daha az motivasyon.
– Uyumak kolaylaşır, fakat keyif azalır.
– Birtakım bireylerde gün içinde “ruhsuzluk” hissi oluşur.
Buna ek olarak, melatonin yahut bitkisel karışımlar da kimi bireylerde “duygusal düzleşme” yaratabilir. Bilhassa uzun müddetli kullanımda, beyinde doğal uyaran üretimi azalabilir. (NIH Mental Health Bulletin, 2023)
İlacı bırakınca her şey başa sarıyor mu?
Evet, birden fazla durumda o denli oluyor. Uyku takviyesi bırakan bireylerin üçte ikisinde birinci 2 hafta içinde uykusuzluk tekrar başlıyor. Bunun nedeni:
– Beynin ilaçsız uykuya alışamaması
– Beden saatinin hâlâ bozuk kalması
– Altta yatan asıl nedenin (anksiyete, ağrı vb.) çözülmemiş olması
Bu yüzden kalıcı tahlil, sırf uyutan değil, uyku kalitesini artıran ve altta yatan nedeni hedefleyen prosedürlerle sağlanabilir. Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia (CBT-I) bu mevzuda en uzun vadeli muvaffakiyet sağlayan prosedür olarak öne çıkıyor. (AASM Guidelines, 2022)
OMEGA-3 uykuyu dayanaklar mi?
Son yıllarda omega-3 yağ asitlerinin yalnızca kalp değil, uyku üzerinde de tesirli olduğu öne sürülüyor. Pekala nitekim işe yarıyor mu?
– Omega-3, bilhassa DHA (dokosahekzaenoik asit) içeriği sayesinde, melatonin üretimini artırabiliyor.
– Oxford Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada, çocuklarda omega-3 desteğiyle daha uzun ve kaliteli uykuya geçiş gözlemlendi.
– Birebir tesir, 50 yaş üstü yetişkinlerde de hafif uykusuzluk sorunu olan bireylerde sonlu da olsa gözlemlendi. (Oxford Sleep Study, 2021)
– Tesiri yavaş başlar; sistemli ve uzun periyodik kullanımda yarar sağlar.
– Uykuya geçiş mühletini kısaltmak yerine, uyku kalitesini düzgünleştirme eğilimindedir.
Not: Omega-3’ün tek başına uykusuzluk ilacı üzere algılanması yanlışsız değildir. Lakin istikrarlı bir diyet içinde yer alması, gece boyunca daha dinç ve kesintisiz uykuya katkı sağlayabilir. (Cleveland Clinic Nutrition Notes, 2023)
Gerçek kullanıcılar ne diyor?
Sosyal medyadan ve hasta forumlarından derlenen gerçek kullanıcı tecrübeleri:
Sosyal medyada anlatılanlar eksik olabilir
Sosyal medya platformlarında melatonin, bitki çayı ya da reçetesiz ilaç kullanan binlerce kişi tecrübe paylaşıyor. Lakin bu anlatımların birçok yalnızca birinci haftayı kapsar. Yan tesirler ise çoklukla 3. haftadan itibaren başlar. Kimi tanınan içeriklerde, “kendi karışımımı yaptım”, “uyandığımda tekrar güçle doluydum” üzere cümleler dikkat çeker. Lakin bu çeşit teklifler bilimsel delile değil, ferdi tecrübeye dayanır. Birebir eser bir şahısta faydalıyken başkasında depresyona yol açabilir.
YARIN: KOLESTROL
– Kolesterolünüz olağan mi? Kalbiniz tekrar de tehdit altında olabilir!
– Testiniz “normal” çıksa bile kalp krizi geçirebilirsiniz!
– Kolesterolü düşürüyor diye yazılan ilaç, şeker hastalığını tetikleyebilir!
– Youtube’da izlediniz, içtiniz… O kürler yalnızca mideyi yakıyor!
– Berberin, çörek otu, egzersiz… Gerçek ilaçlar ecza dolabınızda değil, mutfağınızda olabilir!