Türkiye’de emekçi ile patron ortasındaki iş mukaveleleri çoğunlukla bilinmeyen vadeli olarak yapılıyor. İş Kanunu’na nazaran meçhul vadeli mukaveleyi sona erdirmek isteyen tarafın, karşı tarafa evvelce bildirim yapması gerekiyor. Bu müddete ihbar mühleti deniyor.
Eğer personel bu mühletlere uymadan işten ayrılırsa patrona, patron bu mühletlere uymadan emekçiyi çıkartırsa emekçiye ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü doğuyor.
HANGİ DURUMLARDA İHBAR MÜDDETİ UYGULANMAZ?
Bazı durumlarda ihbar mühletine uyulmasına gerek kalmıyor. Örneğin:
-İşçi, haklı nedenle kontratını feshederse ihbar mühleti beklenmez ve -işçiden tazminat talep edilemez.
-İşveren, haklı nedenle emekçiyi çıkarırsa ihbar mühleti uygulanmaz ve çalışana tazminat ödemez.
Habertürk müellifi Ahmet Kıvanç’ın aktardığına göre, birçok çalışan ihbar tazminatını yalnızca patronun ödemesi gereken bir yükümlülük sanıyor. Halbuki emekçi de haklı bir sebep olmadan ihbar mühletine uymadan işten ayrılırsa patrona tazminat ödemek zorunda kalabiliyor.
İŞ KANUNUNA NAZARAN İHBAR MÜDDETLERİ
4857 Sayılı İş Kanunu kapsamındaki çalışanlar için ihbar müddetleri çalışma müddetine nazaran şöyle belirleniyor:
-6 aydan az çalışan emekçi: 2 hafta
-6 ay – 1,5 yıl ortası çalışan emekçi: 4 hafta
-1,5 – 3 yıl ortası çalışan emekçi: 6 hafta
-3 yıldan fazla çalışan personel: 8 hafta
Bu mühletler iş mukaveleleri ile artırılabiliyor, fakat yasal mühletin altına indirilemiyor.
BASIN VE DENİZ İŞ KANUNUNA TABİ ÇALIŞANLAR
Basın İş Kanunu: 5 yıldan az çalışan gazeteciler için 1 ay, 5 yıldan fazla çalışan gazeteciler için 3 ay ihbar müddeti bulunuyor. Gazeteci kendi istifa ederse müddet hep 1 ay olarak uygulanıyor.
Deniz İş Kanunu: 6 ayını doldurmayan denizciler işten çıkarılamıyor. Daha sonraki ihbar süreleri ise İş Kanunu ile paralel halde uygulanıyor.
BORÇLAR KANUNUNA NAZARAN İHBAR MÜDDETİ
Ev hizmetleri, küçük tarım işletmeleri, esnaf işyerleri üzere kimi alanlarda çalışanlar Türk Borçlar Kanunu kararlarına tabi oluyor. Bu durumda ihbar mühletleri şu formda:
-1 yıla kadar çalışan personel: 2 hafta
-1 – 5 yıl ortası çalışan personel: 4 hafta
-5 yıldan fazla çalışan emekçi: 6 hafta
DENEM MÜDDETİNDE TAZMİNAT ÖDENMEZ
İş kontratlarında 2 aya kadar deneme müddeti konulabiliyor. Bu müddette emekçi yahut patron mukaveleyi feshederse ihbar müddeti uygulanmıyor ve tazminat ödeme yükümlülüğü bulunmuyor.