Marmara Denizi’nde daha evvel 2007-2008 ve 2021 yıllarında gözlemlenen müsilaj oluşumu, deniz ekosistemini bu yıl da tehdit ediyor.
71 yaşındaki etraf gönüllüsü ve Büyükada sakini Serço Ekşiyan, Marmara Denizi’nde 1973 yılında tüplü dalışa başladığını ve yaşanan değişime tanıklık ettiğini söyledi.
Ekşiyan, “Şanslıyım, o hoş günleri gördüm. Lakin bugünleri gördüğüm için de şanssızım. Kimi gençler herhalde daima böyleydi zannediyorlar. Lakin bu türlü değildi, burası Maldivler, Kızıldeniz üzereydi. Hiç oralara gitmeye gerek yoktu.” dedi.
Marmara Denizi’nde birinci müsilajı 2007 Kasım’da bir dalış esnasında gördüğünü ve bunu kamerayla kaydettiğini belirten Ekşiyan, o periyotta İstanbul Üniversitesinden bilim insanlarının, Adalar Belediyesi aracılığıyla kendisine ulaştığını, imgeleri ve müsilajı sorduklarını anlattı.
Ekşiyan, o devir kasım ayında başlayan müsilajın nisanda kaybolmaya başladığını ve 2007’den 2010’a kadar azalarak da olsa devam ettiğini aktardı.
Yıllar sonra 2020 Kasım’da tekrar müsilaja rastladığını kaydeden Ekşiyan, “Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesindeki Mustafa Sarı Hoca’yla çabucak irtibata geçtim ve paylaşımlarda bulunmaya başladık. Suyun üzerine yoğurt kaymağı üzere çıktığında da herkes gördü.” diye konuştu.
Ekşiyan, 2007’deki müsilajın 2021’deki üzere kütle halinde suyun üzerine çıkmadığını, bunun iki devir ortasında en büyük fark olduğunu söz etti.
Geçen yıl kasım, aralık ve bu yıl ocakta yaptığı dalışlarda müsilaja rastladıklarını bildiren Ekşiyan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
-Şu anda aşağıdaki durum 2007, 2021 üzere birebir. 30 metrelere kadar inmiş durumda. Küçük modüller halinde ise çabucak suyun üstünde, yani 1 metrede bile var ve büyümeleri 4 metrede falan başlıyor.
-2021’de 30 metrelerde tüm mercanların üstünü kaplamıştı. 2007’nin sinemasında, 39 metrelerde bile o ince deniz kalemlerinin üzerini kapladığı, elimde bir çubukla onları temizleyip iskeletini çıkarttığım imajlar var.
-Ben bilim insanı değilim, gözlemciyim ve gözlemime nazaran gidişat evvelki yıllarla tıpkı. Muhtemelen nisan, mayıs üzere su yüzeyine çıkar, aşağıdaki varlığı da devam eder diye düşünüyorum. İlgisizlik ve buna deva bulmakta gecikilmesi beni çok üzüyor.”
SICAKLIK,KİRLİLİK VE DURAĞAN DENİZ KOŞULLARININ ETKİSİ
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, deniz yüzeyi sıcaklıklarının ortalamadan yüksek, deniz kurallarının durağan ve kirlilik yükünün fazla olmasını müsilaj için “tetikleyici üçlü mekanizma” olarak nitelendirdi.
Son yıllarda bütün dünyada iklim değişikliğine bağlı olarak deniz yüzeyi sıcaklıklarının süratle arttığına işaret eden Sarı, bununla birlikte ortamdaki kirliliğin fazla olmasının da bundan sonra müsilajın daha çok görüleceği manasına geldiğini söyledi.
Müsilajın, 2021 yılında 2007-2008’e nazaran daha fazla olduğunu, şu andaki gidişata nazaran bu yılın da 2021’den daha fazla olacakmış üzere gözüktüğünü lisana getiren Sarı, şöyle devam etti:
“Bilim datayla çalışır ve biz dataya dayalı kestirim yaparız. Lakin ekosistemleri kestirim etmek çok zordur. Ekosistemle ilgili yaptığınız her kestirim yanılabilir, şaşabilir, biz de bu sene yanılanlardan olmak istiyoruz. Gidişat en az 2021’deki üzere ağır bir müsilajın yüzeye yanlışsız yaklaştığını gösteriyor ve ne yazık ki bilimsel gidişata nazaran yüzeye çıkacak diye varsayım ediyoruz. Umarız ki yanılırız ancak şu anda yüzeyden 30 metre derinliğe kadar örümcek ağı üzere müsilaj her tarafı sarmış durumda. Yüzeye çıkan müsilaj, toplam müsilajın binde biri kadar bile değil. Bizi korkutan o yüzeydeki değil, bizi korkutan suyun altındaki 0 ile 30 metre ortasındaki yoğunluk, o devam ediyor.”
Sarı, Marmara Denizi’nde müsilajın çoklukla 8-18 metre aralığında sonbaharda oluşmaya başladığını, sonra yüzeye yanlışsız yaklaştığını ve çok az bir kısmının ilkbahar yaz aylarında yüzeye çıktığını, büyük bir kısmının bulut üzere büyük kütleler halinde kümelenerek denizin tabanına çöktüğünü anlattı.
MÜSİLAJ EKOSİETEME NASIL ZİYAN VERİYOR?
Marmara’da birinci 30 metrenin altında oksijence varlıklı, besin açısından yoksul Akdeniz suyu olduğu için müsilajın o bölgede oluşmadığını belirten Sarı, “İlk 30 metrelik kıyısal bölgesi, ışığın tabana kadar ulaşmaya çalıştığı, denizin en verimli bölgesidir. Bu bölgedeki canlılık çok daha fazladır, tiplerin büyük bir kısmı bu bölgede yaşar. Müsilaj, bütün bu cinslerin hayatlarını tesirler. Pinaların, süngerlerin, mercanların üstünü örter, nefes almasını ve beslenmesini mahzurlar. Deniz canlılarının büyük bir kısmı yumurtalarını suyun içine bırakır, müsilaj kümesi onları sarar ve yaşamasına fırsat vermez.” değerlendirmesinde bulundu.
Müsilaj oluşumunun yüzeyden itibaren birinci 30 metrede görülse de Marmara Denizi’nin bütün derinliklerinde müsilajın tabana çöktüğünden ve taban çamur haline geldiğinden bahseden Sarı, yüzeye çıksa da çıkmasa da müsilajın ekolojik ve ekonomik birçok tesiri olduğuna değindi.
Dibe çöken her müsilajın parçalanma esnasında Marmara Denizi’nin ekolojik ömrünü azalttığını vurgulayan Sarı, kelamlarını şöyle tamamladı:
-Dibe çöken müsilaj parçalanırken çözülmüş oksijeni tüketiyor. Aslında Marmara ağır kirlilikten ötürü derinlerinde oksijen krizi yaşayan bir deniz.
-Biz şu anda müsilajla birlikte bu krizi katlıyoruz, hızlandırıyoruz, 60 metrenin altında oksijen kritik seviyenin, yani litrede 2 miligramın altına düşüyor.
-Yani oksijensiz bir bölge oluşturuyoruz Marmara’nın tabanında. Onun için bir an evvel işbirliği halinde Marmara’ya bir damla bile atık bırakılmayacak bir sistemi kurmamız gerekiyor. Oksijen yoksa ömür biter. Denizin tabanı kumdan, çamurdan ibaret değil, orası bir hayat alanı.