İş hayatının ağır temposu içerisinde çalışanların en temel haklarından biri olan yıllık ücretli izin, İş Kanunu ile garanti altına alınmıştır. Tıpkı patrona bağlı olarak en az bir yıl çalışan her emekçi, yıllık müsaadeye hak kazanır. Bu hak sadece dinlenme maksadı taşımaz, birebir vakitte çalışma hayatında değerli bir düzenlemeyi temsil eder.
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, yıllık müsaadeyle ilgili kritik ayrıntıları şöyle açıklıyor: “İşçilerin yıllık fiyatlı müsaade hakkı, İş Kanunu’na nazaran yalnızca dinlenmek için değil, tıpkı vakitte iş hayatındaki dengeyi kurmak ismine da son derece kıymetli bir düzenlemedir. Bu hak, çalışanın sıhhatini ve verimliliğini müdafaa gayesi taşır” biçiminde açıklamada bulundu.
İZİN MÜDDETİ, KIDEME NAZARAN DEĞİŞİR
İş Kanunu’na nazaran, yıllık müsaade mühleti, çalışanın tıpkı patrona bağlı olarak geçirdiği müddete nazaran belirlenir. Şöyle ki;
1 yıl ile 5 yıl ortasında çalışanlar için en az 14 gün,
5 yıldan fazla, 15 yıldan az çalışanlar için en az 20 gün,
15 yıl ve üzeri çalışanlar için ise en az 26 gün müsaade verilir.
Madenciler için bu müddetler 4 gün artırılarak uygulanır. Ayrıyeten, 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük personeller için yıllık müsaade müddeti minimum 20 gündür. Bu mühletler yasal taban hudut olup, patron daha fazla müsaade verebilir ama daha az bir mühlet veremez.
YILLIK MÜSAADE HAKKINDAN VAZGEÇİLMEZ
İşçilerin yıllık fiyatlı müsaade hakkı, İş Kanunu’nun 53. hususuyla korunur ve bu haktan ne patron ne de personel vazgeçebilir. Münasebetiyle, “İzne çıkmayıp parasını alayım” yahut “İzne çıkmadan, yerine para alayım” üzere talepler yasal değildir.
Ahmet Kıvanç, bu hususta şunları ekliyor: “İşçi ile patron ortasındaki yıllık müsaade hakkı, karşılıklı mutabakatlarla değiştirilemez. Müsaade hakkı, çalışanların sıhhatini korumak maksadı taşıdığı için, rastgele bir formda vazgeçilemez” dedi.
KULLANILMAYAN MÜSAADE FİYATI İŞTEN AYRILINCA ÖDENİR
İşçi, işten ayrıldığında, ister kendi isteğiyle ister patron tarafından işten çıkarılsın, kullanılmayan müsaade günlerine ait fiyatını alma hakkına sahiptir. Bu fiyat, çalışanın işten ayrıldığı tarihteki son maaşı üzerinden hesaplanır.
İZİN MÜDDETLERİ MODÜLLERE BÖLÜNEBİLİR
Yıllık müsaade müddeti yasal olarak kesintisiz olmalıdır. Fakat taraflar anlaşarak bu süreyi modüllere bölebilir. Ancak, müsaade müddetlerinden en az bir modül 10 günden az olamaz. Örneğin, bir emekçi yıllık müsaadesini 10 gün + 4 gün biçiminde bölebilir. Ayrıyeten 7 gün + 7 gün halinde iki eşit modül yapmak da mümkündür.
BAYRAM VE TATİL GÜNLERİ MÜSAADEYE SAYILMAZ
Yıllık müsaade müddeti hesaplanırken, müsaadeye denk gelen hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri müsaadeden sayılmaz. Örneğin, 10 günlük bir müsaadeye çıkan bir çalışanın müsaadesinin içinde 29 Ekim varsa, bu gün müsaadeden sayılmaz ve müsaadesi bir gün daha uzar.
İZİN FİYATI PEŞİN ÖDENMELİ
Kanun, patrona, personele müsaade fiyatını peşin yahut avans olarak ödeme yükümlülüğü getirir. Uygulamada her vakit bu kurala uyulmasa da, Yargıtay’ın kararlarına nazaran bu yükümlülüğü yerine getirmeyen personel, durumu haklı nedenle iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Ahmet Kıvanç, bu mevzuda da şunları belirtiyor: “İşverenin müsaade fiyatını peşin ödememesi durumunda personel, haklı fesih hakkı elde eder ve kıdem tazminatına hak kazanır. Bu durum, personellerin korunması açısından hayli değerli bir düzenlemedir” dedi.
UZAKTAN TATİL YAPAN ÇALIŞANLAR İÇİN YOL İZNİ
Eğer bir personel yıllık müsaadesini öbür bir kentte geçirecekse ve bunu belgeleyebiliyorsa, patron bu çalışana 4 güne kadar fiyatsız yol müsaadesi verebilir. Bu müddet, yıllık müsaadeye eklenir lakin bu periyotta patrondan fiyat talep edilemez.
Yıllık müsaadeyle ilgili tüm bu düzenlemeler, çalışanların haklarını teminat altına alarak, iş ömründe dengeyi sağlamayı maksatlar.