Çin Bilimler Akademisi’nden (CAS) coğrafyacı Yibo Zhang ve grubu, 15 bin 535 gölün uydu manzaralarını, iklim ve coğrafik datalarla birlikte tahlil ederek bu oksijen kaybına neyin sebep olduğunu inceledi. Çalışmalar, göllerin yüzde 80’inden fazlasında oksijen düzeylerinin önemli formda azaldığını ortaya koydu.
2003 ile 2023 yılları ortasında göllerin yüzde 85’i, yılda daha fazla sıcak hava dalgası günü yaşamaya başladı. Artan sıcaklık, suyun oksijen tutma kapasitesini azaltıyor. Bu sıcak hava dalgalarının, suyun oksijen çözünürlüğündeki ani dalgalanmalarla oksijen kaybının yüzde 7,7’sine neden olduğu iddia ediliyor.
Bir başka değerli etken ise alg patlamaları. Giderek daha sık ve şiddetli hale gelen bu olaylar, ısınan hava şartlarıyla birlikte artan ziraî gübre ve hayvansal atıkların su yollarına karışmasıyla tetikleniyor. Araştırmaya nazaran bu durum, oksijen kaybının yüzde 10’unu oluşturuyor.
Ancak araştırma, en büyük hissenin uzun vadeli sıcaklık artışlarına ilişkin olduğunu ortaya koyuyor. Mevcut iklim ısınması, göllerdeki oksijen kaybının yüzde 55’ine kadar olan kısmını açıklıyor. Bilim insanları, en makus iklim senaryosunda yüzyıl sonuna kadar göllerdeki oksijen düzeylerinin yüzde 9 daha düşebileceği ikazında bulunuyor.
Doğal ve yapay göller, Dünya’nın kara yüzeyinin yaklaşık 5 milyon kilometrekarelik kısmını kaplıyor. Bu alanlar, yalnızca bu ortama mahsus canlılara mesken sahipliği yapıyor. Lakin oksijen düzeylerindeki düşüş, bu ekosistemleri altüst ediyor. Bu durum, “ölü bölgeler” olarak bilinen, canlı ömrünün sürdürülemediği alanlara yol açıyor.
Yeni Zelanda’da yılan balıkları, Avustralya’da Murray morinası, Polonya ve Almanya’da ise birçok balık ve midye çeşidi bu ani oksijen düşüşlerinden etkilenerek toplu ölümlere neden olan olayların örneklerini oluşturuyor.
Daha sıcak atmosfer nedeniyle artan buharlaşma da gölleri etkiliyor. Bu durum, Dünya’nın su döngüsünü hızlandırarak kurak ve sel periyotları ortasında sert geçişlere yol açıyor.
CAS ekoloğu Shi Kun, durumu düzeltmek için sırf global ısınmayı yavaşlatmanın değil, ziraî atıkların su yollarına karışmasını da azaltmanın gerektiğini belirtiyor. Kun, “Su altı bitkileri dikmek ve sulak alanlar inşa etmek, göl ekosistemlerini yine canlandırmaya yardımcı olabilir” diyor.