Eserin, Sotheby’s müzayede meskeninde 29 Nisan’da yapılacak “Oryantalist Sanat” başlıklı müzayedede, 1-1,5 milyon sterline (50-75 milyon lira) satılması bekleniyor.
Türk fotoğrafının öncülerinden Osman Hamdi Bey’in uzun vakittir kayıp olan 1881 tarihli nadide tablosu, Osmanlı devrinde 19. yüzyılda fotoğrafçılık yapan Sebah & Joaillier tarafından çekilen siyah beyaz bir kare sayesinde biliniyordu.
Eser, yakın vakte kadar Avusturya’daki özel bir koleksiyonda bulunuyordu.
İstanbul’dan Viyana’ya, akabinde Londra’ya ulaştı
Sotheby’s Avrupa Fotoğrafları Kıdemli Milletlerarası Uzmanı Claude Piening yaptığı açıklamada, yapıtın çok beklenmedik yine bir keşif olduğunu belirtti.
Tablonun İngiltere’ye gelişine ait bilgi veren Piening, “Tablo daha evvel, Gürcistan ve Azerbaycan’da bulunan koleksiyonlarda yer alıyordu. Fotoğrafın de İstanbul’dan bu ülkeler üzerinden Viyana’ya ulaşmış olması mantıklı. Uzun yıllardır tanıdığım bir beyefendi bana bu tabloyu önerdi. Kendisi bu tabloyu birkaç yıl evvel, neredeyse 75 yıldır elinde bulunduran Avrupalı bir aileden satın alan öteki birinden satın almıştı” diye konuştu.
Uzun yıllar sonra tekrar ortaya çıkan tablonun, Osman Hamdi Bey’in fotoğrafta üretken olduğu birinci devirlerine, 1881 yılına ilişkin olmasının değerine dikkati çeken Piening, şunları kaydetti:
“Küçük ölçekte yapılmış, Latin harfleriyle imzalanmış ve tarih atılmış. Bu da fotoğrafın bir Türk koleksiyonundan fazla bir Avrupa koleksiyonu için yapıldığını gösteriyor. Bence çok lakin çok hoş bir fotoğraf zira yeri çok saygılı bir biçimde tasvir ediyor. İki bayan, kahve servisi yapmadan evvel ellerini yıkıyor. Yan tarafta kahve sürahisini ve onlar tarafından doldurulmayı bekleyen kahve fincanlarını görebilirsiniz.”
“Resim sahiden de kültürler ortasında bir köprü”
Claude Piening, tablonun ana motifinde Türk kültürüne ilişkin kahvenin yer almasının şahane olduğunu lisana getirerek, şunları anlattı:
“Bence bu da fotoğrafın özünde yer alan bir Türk ya da Osmanlı özelliği. Lakin fotoğrafta dikkatinizi çekecek bir başka konu da Fransız akademik üslubu olarak isimlendirebileceğimiz bir şekilde yapılmış olması. Bildiğiniz üzere Osman Hamdi Bey, bilhassa Fransız fotoğraf şeklini Türkiye’ye getiren birinci Türk sanatkarlardan biriydi. Lokal sanatkarları da bu halde fotoğraf yapmaya teşvik etti. Münasebetiyle bir yandan fotoğraf açıkça bir Türk konusunu işliyor ve bir Türk ressamın gözünden tasvir ediliyor ki bence bu çok güzel bir fikir. Ancak Türkiye’ye has olmayan bir üslupta. Osman Hamdi Bey’in Fransa’da Ecole des Beaux-Arts’ta okurken öğrendiği bir üslup. Yani bu manada fotoğraf sahiden de kültürler ortasında bir köprü.”
Tablonun pahasının 1-1,5 milyon sterlin olarak iddia edildiğini belirten Piening, “Tahmini fiyat aralığı bu. Bu da bu büyük sanatkarın yapıtlarının son yıllarda elde ettiği fiyatlarla uyumlu. Yapıtlarının bir milyon poundu aşan bir dizi satışı oldu. Hasebiyle yalnızca 1880’lerden kalma siyah beyaz fotoğraflardan bilinen bu türlü bir yine keşif için bu fiyatın hakikat bir başlangıç fiyatı olduğunu düşünüyorum” görüşünü paylaştı.
Piening, tabloya Türkiye’den de ilgi olacağını umduğunu ancak Osman Hamdi Bey’in lokal Türk pazarını çok aşarak 19. yüzyılın oryantalist ressamlarının ana akımında yer aldığını lisana getirdi. Osman Hamdi Bey’in yapıtlarının dünyanın dört bir yanındaki müzelerde yer aldığını vurgulayan Piening, yapıta dünyanın dört bir yanından ilgi olacağını umduğunu kelamlarına ekledi.
“Preparing Coffee” tablosu hakkında
İlk olarak 1910 civarında Gürcistanlı bir sanat koleksiyoncusu olan Prens Sadiq Yadigarov tarafından satın alınan tablo, Yadigarov’un oğlu Archil’e, 1930’lu yıllarda ise evlilik yoluyla Archil ile akraba olan Viyana’daki özel bir koleksiyoncuya geçti ve 2008’e kadar miras yoluyla onda kaldı.
Kompozisyonun kendisi, Osman Hamdi Bey’in estetik incelik ve kültürel hürmetinin imzası olarak bir ustalık sınıfı yapıtı olarak görülüyor. Muhtemelen İstanbul’un Topkapı Sarayı’ndaki hayali bir harem olan varlıklı fayanslı, sütunlu bir iç yerin tasvir edildiği yapıtta, ellerini yıkayan iki genç bayanın kahve hazırlama ritüeli resmediliyor.
Eserin üst kısmında kufi yazı tipiyle yazılan metinde besmele ve sonrasında Kur’an-ı Kerim’in Hud Müddeti’nin 88. ayetinin bir kısmı olan “Başarmam lakin Allah’ın yardımıyladır.” manasındaki söz yer alıyor.
Osman Hamdi Bey’in öbür yapıtlarında de yer alan bu söz, yapıta manevi ve entelektüel bir derinlik de katıyor.