Türkiye’de sofraların vazgeçilmezi ekmek, “gizli tuz” yüküyle mercek altında. Uzmanlara nazaran günlük sodyum alımının değerli bir kısmı ekmekten geliyor ve bu durum tansiyon, kalp-damar hastalıkları ve inme riskini artırıyor. Dünya Sıhhat Örgütü, yetişkinler için günde 5 gramdan (2.000 mg sodyum) az tuz tüketilmesini öneriyor; mevcut tüketim ise birden fazla ülkede bu düzeyin çok üzerinde.
EKMEĞİN TANIMINDA YER ALIYOR
Ekmek, işlenmiş besinler kadar “tuzlu” algılanmasa da sistemli ve yüksek tüketim nedeniyle günlük sodyum alımında başı çekebiliyor. WHO, çok sodyumun kan basıncını yükselterek kalp-damar hastalığı ve felç riskini artırdığını vurguluyor.
SINIRI DİNLEYEN YOK
Akademik çalışmalar, Türkiye’de farklı bölgelerden toplanan ekmeklerde ortalama tuz oranının %1,28 civarında olduğunu bildiriyor. Mevzuatta ekmekte tuz için üst hududun %1,5 olarak belirlendiği aktarılıyor. Yani birçok eser yasal hududun altında olsa bile, tüketim ölçüsü yüksek olduğunda toplam yük kolaylıkla artabiliyor.
“GİZLİ TUZ” OLABİLİR
Farkında olmadan alınan sodyum, bilhassa:
-Hipertansiyon (yüksek tansiyon),
-Kalp hastalığı ve inme,
Böbrek hastalıkları ve birtakım öteki sıhhat problemleri için tetikleyici kabul ediliyor. WHO dataları, çok sodyumun her yıl milyonlarca vefata katkıda bulunduğunu ortaya koyuyor.
“KESİNLİKLE ÜSTÜNÜ OKUYUN”
“Az tuzlu” ya da “tuz azaltılmış” seçenekleri sorun: Fırın ve marketlerde düşük tuzlu eserleri talep edin.
Porsiyonu yönetin: Tabağınızdaki ekmek dilimini küçültmek toplam sodyumu süratle düşürür.
Etiket okuyun: Ambalajlı eserlerde 100 g başına sodyum (mg) bedeline bakın; mümkünse daha düşük olanı seçin.
Evde eşlikçileri tuzdan arındırın: Peynir, salamura, işlenmiş et ve sosları azaltın; “tuz üstüne tuz” binmesin.
Baharat ve otlarla lezzetlendirin: Tuz yerine kekik, biberiye, kimyon, sarımsak, limon üzere seçeneklerle damak tadını tekrar eğitin.
Ailece gaye koyun: WHO’nun yetişkinler için önerdiği günlük 5 g tuz eşiğini (yaklaşık 1 çay kaşığı) aşmamayı ortak amaç yapın.
UZMANLARIN ÖNERİSİ NE?
Halk sıhhati otoriteleri, nüfusun toplam sodyum alımını düşürmek için sık tüketilen eserlerde (ekmek gibi) tuzun kademeli azaltılmasını ve tüketicinin etiketle bilgilendirilmesini savunuyor. Bilimsel literatür, ekmekte tuzu kademeli düşürmenin hem mümkün hem de damak tadına ahenk açısından daha kabul edilebilir olduğunu gösteriyor.
Ekmek tek başına “tuzlu” görünmeyebilir; lakin sıklık + porsiyon çarpanı nedeniyle günlük sodyumun sessiz baş aktörü olabiliyor. Sepete giren her somunda “gizli tuz”u düşünmek; daha az, daha şuurlu ve mümkünse daha düşük tuzlu seçeneklere yönelmek, hem kalbin hem de tansiyonun lehine.