Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Çin’in Tiencin kentinde düzenlenen Şanghay İşbirliği Teşkilatı 25. Devlet Liderleri Kurulu Tepesi’ne katıldı. Erdoğan, yurda dönüşte beraberindeki gazetecilere kıymetli açıklamalarda bulundu.
Dönüşte gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan şunları söyledi:
Peoples Daily’de yayınlanan makalenizde bir Çin atasözüne atfen “Tuhaf vakitlerden geçerken” tabirini kullandınız. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping bulunduğumuz coğrafyadaki akıl almaz hukuksuzluklara, kilitlenen milletlerarası topluma dair nasıl bir yaklaşım içinde? Doğu’nun lokomotifi Pekin, NATO üyesi, Batı’ya entegre bir ülke olan Türkiye’nin, dünyanın “normalleşmesi” maksadında oynadığı rolün ve potansiyelinin farkında mı?
“UFKU SOĞUK SAVAŞ AYAZINDA BUZ TUTMUŞ BİR ÜLKE DEĞİLİZ”
Çin, Türkiye’nin bölgesel kıymet ve tesirinin farkında. Bu nedenle Türkiye’yi değerli bir aktör olarak görüyor. Çin ile münasebetlerimizi geliştirmenin çabası içerisindeyiz. Ekonomik bağlardan dijital teknolojilere, güçten sıhhate birçok alanda iş birliği fırsatlarını kıymetlendiriyoruz. Biz, dünyaya sırf Doğu-Batı ekseninde bakmıyoruz. Ufku soğuk savaş ayazında buz tutmuş bir ülke değiliz. Doğu ile Batı ortasında ayrışmanın değil, yeni köprüler kurmanın gerekli olduğunu devamlı söylüyoruz. Her platformda insanı merkeze alan politikalarımızı savunuyoruz. Savunmaya da devam edeceğiz. Milletlerarası sistemlerin tıkandığı bir dünyada, olağanlaşmanın lakin ve fakat hakkaniyet temelinde tahlillerle sağlanacağına inanıyoruz. Geçmişten ders alıyor, geleceği yanlışsız okuyor ve bu vizyonla yolumuzda ilerliyoruz. Biz diyalog kanallarını açık tutmanın değerine inanıyoruz. Biz, adil ve müreffeh bir dünyanın inşa edilebileceğini düşünüyoruz. Gerçekten “daha adil bir dünya mümkün” derken daima bunu ısrarla işledik, işlemeye de devam ediyoruz. Bu istikamette yolumuza devam etmenin de çabası içerisindeyiz. Çin’in, memleketler arası topluluğun kıymetli bir modülü olarak, bizim bu eforumuzu desteklemesini bekliyoruz.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le yaptığınız görüşmede, son devirde yaşanan global gelişmelerle ilgili hangi başlıklar öne çıktı? Ukrayna savaşı, enerji iş birliği, savunma sanayii ve Karadeniz’deki istikrar siyasetleri bağlamında, bu görüşme için “ikili bağlantılarda daha yakın iş birliği dönemi” tarifini yapabilir miyiz? Putin’in Ukrayna’da barış için bilhassa İstanbul’da dörtlü bir tepe konusunda nasıl bir yaklaşımı var? Rusya’nın Gazze konusunda tavrı nedir, görüşmede bu bahis gündeme geldi mi?
PUTİN’DEN İSTANBUL YANITI
Rusya Devlet Lideri Sayın Vladimir Putin ile ikili görüşmemizde Ukrayna-Rusya savaşının adil bir barışla sonlandırılması için yapılabilecekleri ele aldık. Enerji alanında iş birliği, bilhassa bu görüşmede ele aldığımız mevzuydu. Türkiye olarak en başından beri, Ukrayna-Rusya savaşının müzakereler yoluyla sonlandırılabileceğini her daim ele alıyoruz. İstanbul’da gerçekleşen müzakereler bu yolun açık olduğunun en net ispatıdır. Müzakerelerin düzeyinin evreli olarak yükseltilmesi, bizim dilek ettiğimiz bir yoldur. Barış umudunu tahlil odaklı ve somut sonuçlara dönüştürmek lazım. Bunun için de başkanlar düzeyinde bu işi ele almak durumundayız. Sayın Putin’in son Alaska tepesinden hangi sonuçlarla döndüğünü, o görüşmelerde neler düşündüğünü değerlendirdik. ABD Lideri Sayın Donald Trump ile yaptığı görüşme çok kıymetliydi. Bu bahislerde Sayın Putin’in düşüncelerini aldığımız üzere, Ukrayna Devlet Lideri Sayın Volodimir Zelenski ile de ayrıyeten telefon diplomasisi yoluyla kimi görüşmelerimiz oldu. Onunla gerçekleştirdiğimiz bu temaslarda da Sayın Zelenski’nin Sayın Putin’e bakışını görme fırsatını yakaladık. Alaska tepesinin sonuçlarını de tekrar kıymetlendirme imkanını yakaladık. Hem Sayın Zelenski, hem Sayın Putin’in yaklaşımlarını olumlu buldum. “Türkiye’de İstanbul sürecinin devamı tarafında bir teşebbüs olabilir” dediğimizde, kendisi bu mevzuyla ilgili “niye olmasın” noktasındaydı. Lakin şimdi buna hazır değiller.
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Alaska tepesinin akabinde Avrupa’da bir kere daha “Kıta’nın jeopolitik bir rolü kalmadığı” istikametinde tartışma açıldı. Sizce de o denli mi, Türkiye’nin jeostratejik kimliği bu durumdan nasıl etkileniyor? Bu durumun Türkiye’nin jeopolitik kimliği üzerindeki tesiri nedir?
TAHIL KORİDORU VE ESİR TAKASI
Sayın Trump, Ukrayna-Rusya savaşının taraflarıyla görüşmeler yaptı. Hem Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, hem Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski hem de Avrupalı başkanlarla temaslar gerçekleştirdi. Bu görüşmeler makuldür, makbuldür, değerli bir stratejidir. Ukrayna-Rusya Savaşını lakin barış odaklı diyalog sona erdirir. Biz de bu mevzuda, başta Sayın Trump olmak üzere Ukrayna-Rusya savaşının taraflarıyla görüşmeler gerçekleştirdik. Sayın Putin, Sayın Zelenski ve Avrupalı önderlerle daima temas halindeyiz. Dışişleri Bakanım, İstihbarat Liderim muhataplarıyla gerekli görüşmeleri yapıyorlar. Bu görüşmeler de bu süreci daima olarak hızlandırıyor. Biz, İstanbul’da gerçekleştirilen direkt müzakerelerle, diyalog tabanı geliştirmiş ve güçlendirmiş bir ülkeyiz. Tahıl koridoru ve esir takaslarıyla biliyorsunuz somut çıktılar elde etmiştik. En gerçek yaklaşım da aslında budur. Bunu da bırakmayı düşünmüyoruz. Bu sürecin devamıyla ilgili adımları atıyoruz, atmayı da sürdüreceğiz. Ben Sayın Putin ile yaptığım her görüşmede tahıl koridoru, esir takası bahislerini hep gündemde tutuyorum. Tutmaya da devam edeceğim. Temennimiz buradan bir sonuç almaktır. Adil ve kalıcı barış, tarafları dışlamadan müzakere yerini güçlendirerek gelecektir. Türkiye, savaşın en başından beri her iki tarafla görüşebilen, her iki tarafın da inancını kazanmış olma özellikleriyle örnek olmuştur. Daima birlikte çatışmayı değil müzakereyi, savaşı değil barışı öncelersek, aralanan fırsat penceresini arkasına kadar açarız.
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Mahmud Abbas ve 80 Filistinli yetkilinin vizelerini iptal etmesi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na katılamamaları manasına geliyor. Birçok ülke Filistin’i devlet olarak tanımaya hazırlanıyor. Nasıl bir BM Genel Kurulu göreceğiz?
“ABD, MAHMUD ABBAS KARARINI GÖZDEN GEÇİRİLMELİ”
Amerika’nın bu kararı, BM’nin varoluş nedenine uygun düşmüyor. Kararın bir an evvel gözden geçirilmesi gerektiği kanaatindeyiz. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu dünya üzerindeki sıkıntıların tartışılması ve tahliller üretilmesi için vardır. Filistin heyetinin Genel Kurul’da olmaması yalnızca İsrail’i şad eder. Bu Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, bana nazaran şimdi içeriği ve iştirakçileri katılaşmamış bir Genel Konseydir. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ile bu bahiste bir görüşme yapmak istedim, maalesef o da ben de fırsat bulamadık. Bu Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nu nasıl gerçekleştireceğiz bunu Genel Şura tarihine kadar telefon diplomasisiyle değerlendirelim istiyoruz. BM Genel Sekreteri’nin bu mevzudaki niyetlerini de öğrenmek istiyorum. Zira bu gelişmeler ani gelişmeler değil. Filistin’de mağdurlar var. Bir de bu zulmü içi kan ağlayarak izleyenler var. On binlerce mazlum var mağdur var. Bunların hakkını hukukunu muhafaza noktasında adımlar atmamız lazım. Gazze’de 7 Ekim’den bu yana 60 bini aşkın şehit, 150 bini aşkın yaralı var. Vakit zaman ülkemize yaralılar gönderiliyor. Biz bu bahiste seferber olmuş durumdayız. Her şeyden evvel bir kere İsrail’in bu soykırımı hiçbir vakit unutulmayacak. Filistin’de bebeklerin, annelerin, babaların nasıl katledildiğini hiçbir vakit insaf sahibi olan anneler, babalar unutmayacak. Filistin’in sesinin kısılması hakikat değildir. Bu sesi kısmak, susturmak mümkün değildir. Amerika’dan beklenen, İsrail’in katliamlarına, zulümlerine “dur” demesidir. Kimi Avrupa ülkelerinin de ortalarında bulunduğu birçok ülke, BM Genel Kurulu’nda Filistin’i devlet olarak tanımaya hazırlanıyor. Bu yıl BM Genel Kurulu’na muhtemelen Filistin sorunu damga vuracak. Bu damgayı vuranlardan bir tanesi de herhalde bu yoksul olur. Filistinli yetkililer BM Genel Kurulu toplantısına katılmasa dahi Filistinli mazlumların sesi orada yankılanacaktır. Allah rahmet eylesin Sezai Karakoç’un dediği üzere “Biz sussak, tarih susmayacak. Tarih sussa hakikat susmayacak.”
“Yönünü Ankara’ya ve Şam’a dönenler kazanacak, kıblesini şaşırıp kendilerine yeni işverenler arayanlar kaybedecek” sözleriniz İsrail’de büyük tedirginlik yarattı. Sizi ve Türkiye’yi amaç alan açıklamalar yaptılar. İsrail, Türkiye’de devam eden Ulusal dayanışma ve kardeşlik sürecini Suriye’de YPG üzerinden atacağı adımlarla sabote etmeye mi çalışıyor? YPG’nin mutabakata karşın Suriye ordusuna katılmasını engelleyen İsrail mi?
“HER KİM BU SÜRECİ BALTALAMAYA ÇALIŞIRSA BUNUN FATURASINI ÖDER”
Komşumuz Suriye’de kalıcı refah ve huzurun sağlanmasını istiyor, birlik ve beraberliğini önemsiyoruz. Yakın geçmişte yaşananlar göstermiştir ki; Suriye’deki huzursuzluk, en fazla bize yansıyor. Bunu görmemiz lazım. Suriye topraklarında karışıklık çıkartmak isteyenlere, ne biz göz yumarız, ne de Şam idaresi buna istek gösterir. Biz, Suriye’nin bütün renkleriyle bir ve bütün olmasını ve o denli kalmasını isteriz. Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ve idaresi bizim üzere düşünüyor. Ancak böylesine uzun bir savaş yaşamış bütün coğrafyalarda olduğu üzere, Suriye’de de kaos çıkarmak isteyenler çok ancak çok fazla. Bunların kim oldukları malumdur. Onun için biz Suriye’yi yalnız bırakmayacağız. Devamlı onların yanında duracağız. Suriye’nin yine ayağa kalkmasını inşallah kimse engelleyemeyecek. Kaosa yatırım yapan savaş baronları bu sefer kaybedecek. Arap, Kürt, Türkmen, Nusayri, Sünni, Hıristiyan fark etmeksizin tüm bölümleri ile Suriye halkı kazanacak. Şunu da çok net söz etmek isterim; Her kim bu süreci baltalamaya çalışırsa bunun faturasını öder. Kürtler nerede yaşarsa yaşasın bizim kardeşimizdir. Kimse bizi birbirimizden ayıramaz. Kimse bizim ebedi kardeşliğimize pusu kuramaz. Kararlıyız, azimliyiz. Nasıl ki et kemikten ayrılmaz, motamot bizim bu kardeşliğimiz de birbirinden ayrılmaz. Basiret, feraset ve sağduyu ile hareket edilirse, her sorun çözülür. Ancak hüsnü niyet olmazsa, en kolay mevzular bile kördüğüm haline gelir. Biz huzur ve sükûnet ortamının güçlenmesinden yanayız, bunun için de çalışmaya devam edeceğiz.
TERÖRSÜZ TÜRKİYE SORUSUNA ‘CİDDİYET’ YANITI
Terör örgütü PKK’nın fesih ve silah bırakma kararı sonrası “Terörsüz Türkiye” süreci kapsamında Meclis’te kurulan komisyon öncelikli olarak hangi somut adımı atacak? Bu tarafta birtakım tartışmalar yaşanıyor. Kurulda yasal düzenlemeler olacak mı? Birinci evrede beklentiniz nedir?
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde oluşturan Ulusal Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komitesi geniş iştirakle çalışmalarına devam ediyor. Kurul çalışmaları ile ilgili Meclis Liderimiz Numan Kurtulmuş ile bir telefon görüşmesi yaptım. Samimi bir formda bu çeşitleri muhakkak bir noktaya getirdik. Bundan sonraki süreci de birebir kararlılıkla devam ettirecekler. İnanıyorum ki sonuçta Türkiye, 40 yıllık bir sorunu ortadan kaldıracak ve geleceğe bir ve bütün formda yürüyecektir. Türkiye’nin geleceğini ilgilendiren böylesi bir sıkıntıda dedikodulara, tevatürlere değil, devlet ciddiyeti içinde yapılan ve yapılacak açıklamalara odaklanmak en doğrusudur. Biz yol haritamızı da, menzilimizi de net bir biçimde belirledik. Terörle uğraşa ayrılan kaynaklar artık kalkınmaya, üretime, yatırıma, istihdama harcanacak. Terörsüz Türkiye’nin kazananı tüm Türkiye, terörsüz bölgenin kazananı ise bölgemizdeki tüm kardeş halklar olacak.
“RUSYA VE İRAN TELAŞLARIN YERSİZ OLDUĞUNU ANLAYACAKLAR”
Güney Kafkasya barışında Zengezur Koridoru’nu sormak istiyorum. Bütün taraflarla aslında görüştünüz. Beyaz Saray’da 8 Ağustos’ta Zengezur Koridoru için paraflar atıldı. Sonrasında Rusya’dan ve İran’dan olumsuz değerlendirmeler gelmişti. Gelişmeler tepeye nasıl yansıdı, izleniminiz nasıldı?
Ben inanıyorum ki; Güney Kafkasya inşallah özlediği barışa kavuşacak. Sayın İlham Aliyev ile yaptığım ikili görüşmede de o umudu ben İlham Bey’de gördüm. Beyaz Saray’daki imzalar Ermenistan-Azerbaycan olağanlaşma sürecine alışılmış ki sürat kazandırdı. Azerbaycan ve Ermenistan barış yolunda pürüzleri kıymetli ölçüde aştı ve son noktaya kadar geldiler. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile akabinde Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile etraflıca bir görüşme yaptık. Bu iki görüşmede de gerek Aliyev’in gerek Paşinyan’ın birebir noktada olduklarını gördüm. Tıpkı istikamete bakıyorlar. Zengezur Koridoru probleminde de rastgele bir problem, bir farklılık yok. İlham Bey bu mevzuda çok daha kendinden emin. Hele hele Amerika seyahatindeki o buluşma, o görüşme onların bu noktadaki atacakları adımlarda adeta belirleyici olmuş. Barışın sağlanmasıyla bölgemizdeki, burası çok kıymetli, kara ve demiryolları hareketlenecek, hudut kapıları açılacak, ticaret başta olmak üzere birçok alan olumlu etkilenecek. Bundan bizim de müspet etkilenmemiz kelam konusu. Yeni iş birliği fırsatlarının değerlendirilmesiyle, bölge ülkeleri de bundan kar edecek. Bunlar çok açık ve net ortada. Rusya ve İran da ilerleyen devirde telaşlarının yersiz olduğunu anlayacaklar.
ÖZEL’E ELEŞTİRİ
CHP’nin değişim telaffuzuyla yola çıkan yeni idaresinin Türkiye’deki muhalefet sıkıntısına deva olabileceğini düşünüyor musunuz? Bir de karşınızda sahiden rakip olacak önemli bir muhalefet görüyor musunuz? Başka taraftan CHP Genel Başkanı Özgür Özel Sinop’taki füze denemelerinin balıkçıları ve balıkları rahatsız ettiğini söyledi. Bu açıklamalara yorumunuz ne olur?
Malumunuz Sinop’ta ROKETSAN’ın geliştirdiği olağan menzilli füzelerimizin ve Delta V’nin atışlarını yapıyoruz. Bunlar Türkiye’nin şu anda geliştirebildiği orta menzildeki füzeler. Daha uzun menzildeki füzeler için malumunuz farklı coğrafyada işlerimiz de var. Ancak şu anda biz Türkiye’nin bağımsızlığı için bu testleri yapmaya devam edeceğiz. Bu ortada Sinop’ta balıkçılık 3-4 sene içerisinde 5 misli büyüdü. Sinoplu balıkçıların hiçbir sorunu yok. Sinoplu balıkçılar Japonya’ya Türk somonu ihracatı yapıyorlar. Münasebetiyle Özgür Bey’in zannediyorum ne füzelerden haberi var, ne Sinop’ta balıkçılığın gelişiminden, ne de turizmden. “Balıklar gerilime giriyor” diye açıklama yapmış. Ah ah ülkem ne hallere kaldı. Lakin aşacağız bunları.
Hep söylediğim üzere Türkiye’deki kronik muhalefet sorunu çözülmüş değil. Tahlil umudundan bile kelam edemeyecek durumdayız. CHP bugüne kadar hangi probleme deva üretebilmiş ki muhalefet problemine deva olsun. Daha kendi parti içi problemlerine tahlil üretemeyen bir siyasi parti, Allah aşkına milletin problemlerine deva olabilir mi? “Millete hizmet edeceğiz” diyerek kazandıkları lokal idarelerin içler acısı hali, bunların idare anlayışının fragmanıdır. Bunlar hizmet etmeyi bilmez; bunlar yalnızca arbede etmeyi bilir.
“ENFLASYONDA DÜŞÜŞ DEVAM EDİYOR”
Ekonomiyle alakalı olacak benim sorum. İktisattaki gelişmeler planladığınız formda ilerliyor mu? Bu çerçevede faiz, enflasyon düşüşü ve bunun bilhassa vatandaşın cebine yansıyan takvim süreci ne vakit tam olarak şekillenecek?
Ekonomideki gelişmeler olumlu. Bilhassa son 2-3 aydır tekrar güçlü, olumlu döngüye girdik. Mart-Haziran devrinde hem içeride hem dışarıdaki birtakım gelişmeler natürel ki etkiledi. Lakin bunlar geride kaldı. Çabucak çabucak bütün alanlarda tekrar güçlü, olumlu döndük. İkinci çeyreğe ait büyüme sayıları açıklandı. Yüzde 4,8 epey güçlü bir büyüme. Don ve kuraklıktan etkilenen tarım bölümü hariç bütün dallarda, bütün alanlarda çok güçlü bir büyüme var. İşsizlik oranları tek hanede, rezervlerimiz rekor seviyede, enflasyonda düşüş devam ediyor. Olağan ki enflasyondaki düşüşle birlikte finansal şartlarda da güzelleşme devam edecek. Bizim beklentimiz bu olumlu döngünün, trendin devam etmesi istikametinde. Kişi başı ulusal gelirde muhtemelen bu sene Dünya Bankası tarifine nazaran üst gelirli ülkeler kümesine girmemiz epey olası. Ülkemiz kişi başı ulusal gelirle sınıf atlamış olacak. Biz natürel ki gerçek bölümdeki gelişmeleri de yakından takip ediyoruz. Gerçek dalın de rahatlaması, bilhassa ihracatın, yatırımların artması için ağır bir gayret içerisindeyiz. Enflasyonda yılı amaçlarımıza uygun bir sayıyla tamamlayacağımızı düşünüyoruz. Hayat pahalılığıyla olan samimi uğraşımız nitekim sonuç veriyor ve bu güçlü formda sürecek. Yani bir taraftan büyüyoruz bir taraftan işsizlik ve enflasyon düşüyor. Finansal manada tasalar, tasalar geride kaldı. Hem hazinenin borçlanma faizleri iniyor, hem risk primimiz düşüyor, hem rezervlerimiz nitekim rekor seviyede. Cuma günü prestijiyle rezervlerimiz 178 milyar doların üzerinde. Münasebetiyle güçlü bir irade, sabırla, kararlılıkla biz tekrar bu olumlu döngüye döndük. Allah’ın müsaadesiyle bu devam edecek.