Northeastern Üniversitesi ve Kentucky Üniversitesi’nden araştırmacılar, Meksika semenderi axolotl’un (Ambystoma mexicanum) uzun yenileme sürecinde kilit rol oynayan bir molekülü tespit etti: Retinoik asit. Bu molekül, bedene nerede neyin tekrar oluşması gerektiğini ‘haber veren’ bir sinyal vazifesi üstleniyor.
Çalışmayı yürüten biyolog James Monaghan, süreci şöyle özetliyor:
“Hücreler bu sinyali alıyor ve ‘dirsekteyim, o vakit el çıkmalı’ ya da ‘omuzdayım, tüm kolu yine büyütmeliyim’ biçiminde cevap veriyor.”
Retinoik asit, axolotl’un kol bölgesinde bir yoğunluk haritası oluşturuyor. Molekülün düzeyi omuza yaklaştıkça artarken, onu parçalayan enzimin yoğunluğu azalıyor. Bu oran farkı, yenileyici hücrelerin “nerede” ve “ne kadar” büyümesi gerektiğini belirliyor.
FAZLA ASİT, TAM KOL BÜYÜMESİ
Araştırmacılar, axolotl’un eline fazladan retinoik asit enjekte ettiğinde yalnızca el değil, tüm bir kolun tekrar oluştuğunu gözlemledi. Bu, molekülün uzvun tümünü inşa edecek kadar kapsamlı bir talimat seti sunduğunu gösteriyor.
İNSAN BEDENİNDE DA POTANSİYEL MEVCUT
İlginç olan şu ki; insan bedeninde da emsal moleküller ve hücreler mevcut. Lakin bu hücreler, yanlışsız yenilenme komutları yerine yara izi oluşturmaya odaklı çalışıyor. Monaghan ve takımı artık, bu biyolojik ‘yanıtı’ yine programlamanın yollarını araştırıyor.
Monaghan, insanların uzuvlarını tekrar çıkarabilme ihtimalleriyle ilgili “Fibroblastlarımızı bu yenileyici sinyalleri dinlemeye ikna edebilirsek, gerisini zati biliyorlardır… Çünkü gelişim sürecinde o uzuvları bir sefer üretmişlerdi” diyor.
YENİLENME BİR GÜN MÜMKÜN OLABİLİR
Yeni bulgular, yalnızca yara izsiz güzelleşmenin ötesine geçip, kaybedilen bir parmağın ya da bir gün tüm bir elin yine oluşmasının önünü açabilir. Monaghan, bu fikrin şimdi uzak lakin büsbütün imkansız olmadığını vurguluyor.
Araştırmanın sonuçları, saygın bilim dergisi Nature Communications’ta yayımlandı.