Statinler, karaciğerde kolesterol sentezinde rol alan HMG-CoA redüktaz enzimini baskılayarak LDL düzeylerini düşürür. Aktifliği uzun vadeli çalışmalarda doğrulanmıştır, fakat tüm bireylerde birebir faydayı sağlamaz. (Kaynak: Circulation Research, 2018; Mayo Clinic, 2022)
Herkese statin gerekli mi?
İkincil korunma (daha evvel kalp krizi geçirenler) için statinlerin faydası tartışmasızdır. Fakat birincil korunmada (önlem hedefli kullanım) mutlak risk azalması daha düşüktür. (Kaynak: American College of Cardiology, 2019; KAÇ Guidelines, 2021)
Yaygın yan tesirler ve riskler
– Kas ağrısı: Kullanıcıların % 5-10’unda görülür.
(Kaynak: European Journal of Preventive Cardiology, 2020)
– Karaciğer enzimleri: AST/ALT yükselmesi birçok vakit geçicidir.
(Kaynak: Cleveland Clinic Journal of Medicine, 2017)
– Tip 2 diyabet riski: Statin kullanımı, bilhassa bayan ve yaşlı bireylerde glikoz metabolizmasını bozabilir.
(Kaynak: JAMA Internal Medicine, 2012)
– Hafıza şikâyetleri: FDA, bu hususta 2012’de ihtar yayımlamıştır.
(Kaynak: U.S. Food & Drug Administration, 2012)
Ne vakit doktora gitmeli?
– LDL 160 mg/dL’nin üzerine çıktığı zaman
– Ailede erken yaşta kalp krizi varsa
– Bel etrafı yüksekliği aryıyorsa
– Açlık glikozu 100 mg/dL üzerindeyse
– Daha evvel stent/anjiyo hikayesi varsa lakin ilaç başlanmamışsa
(Kaynak: Cleveland Clinic Heart Risk Calculator, 2022)
Statinsiz yollar nelerdir?
– Akdeniz diyeti: Çok sayıda meta-analiz, kalp krizi riskini azalttığını göstermiştir. (Kaynak: The New England Journal of Medicine, 2013)
– Antrenman: Sistemli aerobik aktivite HDL’yi artırır. (Kaynak: American Heart Association, 2020)
– Omega-3: EPA formunun trigliserit düşürücü tesiri kanıtlıdır. (Kaynak: Journal of Clinical Lipidology, 2019)
– Berberin, çörek otu: LDL seviyesini düşürdüğüne dair randomize çalışmalar vardır. (Kaynak: Phytotherapy Research, 2020; Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2021)
İlaca başlamadan evvel hangi testler gerekli?
Sadece LDL’ye bakmak yetersizdir. Risk tahlili için şu testler birlikte yapılmalıdır: trigliserid, HDL, insülin direnci, hs-CRP, karaciğer işlevleri ve gerekirse kalsiyum skoru. (Kaynak: American Journal of Cardiology, 2020; ESC Guidelines, 2021)
Uzmanlar ne diyor? Kılavuzlar nasıl ayrışıyor?
– ESC: Risk skoru % 5’ten büyükse ise statin önerilir.
– AHA: 10 yıllık risk % 7.5’in üzerindeyse ilaç başlanabilir.
– KAÇ (İngiltere): Qrisk2 sistemine nazaran risk % 10’dan fazla ise önerilir, evvel ömür usulü değişikliği denenmelidir. (Kaynaklar: ESC 2021 Guidelines; AHA Cholesterol Guidelines 2019; BİRÇOK Lipid Modification 2021)
LDL’yi düşürmek kalp krizini pürüzler mi?
Uzun yıllar boyunca “LDL makus kolesterol ne kadar düşükse, o kadar iyidir” inancı hakimdi. Fakat son periyotta yapılan kapsamlı meta-analizler bu yaklaşımı yine sorgulatıyor. Bilhassa kalp-damar hastalığı geçirmemiş düşük riskli bireylerde, LDL kolesterolü düşürmek her vakit kalp krizi riskinde manalı bir azalma yaratmıyor.
Mutlak risk azalması, bu bahisteki anahtar kavram. Örneğin:
– LDL’si 160 mg/dL olan, lakin öteki risk faktörü bulunmayan bir bireyin 10 yıllık kalp krizi riski % 2 ise, bu şahsa statin verildiğinde risk tahminen % 1,6’ya düşüyor.
Bu % 20’lik izafi azalma etkileyici görünse de, mutlak azalma yalnızca % 0,4.
– Yani 1000 şahsa statin verildiğinde sadece 4 kişinin kalp krizi önlenmiş oluyor, 996 kişi ise gereksiz yere ilaç alıyor.
Bu nedenle, yalnızca LDL’ye bakarak statin başlamak, bilhassa düşük risk kümesinde çok tedaviye neden olabiliyor. Amerikan Hastalık Tedbire Misyon Gücü (USPSTF) ve İngiliz BİRÇOK kılavuzları, bu yüzden karar öncesinde toplam kalp krizi riskinin hesaplanmasını öneriyor.
(Kaynak: The BMJ, 2016; Cochrane Database of Systematic Reviews, 2022; BİRÇOK Lipid Guidance, 2021)
Ayrıca dikkat çeken bir diğer gerçek de şu: LDL düzeyi ilaçla düşse bile, şayet kişi sigara içmeye devam ediyorsa, insülin direnci varsa yahut bel etrafı genişse, kalp krizi riski tekrar yüksek olabilir. Bu nedenle LDL’yi düşürmek tek başına kâfi muhafaza sağlamaz. Asıl tesir, LDL düşüşüyle birlikte genel metabolik sıhhatin güzelleştirilmesiyle mümkün olur. (Kaynak: European Heart Journal, 2020; JAMA Cardiology, 2021)
YARIN:
– İlaçsız kolesterolü düşürmek mümkün mü?
– “Doğal” etiketi her vakit inançlı değil!
– Akdeniz diyeti hâlâ en güçlü doğal ilaç olabilir.
– FDA uyardı: “Bitkisel” kolesterol ilaçlarına dikkat!
– Antrenman, omega-3 ve çörek otu: Hakikaten işe yarayan 3 yöntem