ABD Başkanı Donald Trump’ın, ülkesinin yaptığı yardımları geri tahsil etmek gayesiyle Ukrayna ile yapmak istediği mutabakat, büyük ölçüde az toprak elementlerinin kıymetlendirilmesine ve ABD’nin bundan hissesini almasına odaklanıyor.
Ancak ABD’nin taleplerine ve muahede içeriklerine ait sızıntılar, az toprak elementleri dışında kömür, petrol ve doğal gaz üzere hidrokarbon kaynaklarının da kapsama alınmak istediğini gösteriyor.
Ukrayna’nın kelam konusu hidrokarbon kaynaklarının kıymetli bir kısmı ise Rus ordusunun işgalindeki topraklarda bulunuyor.
UKRAYNA’NIN MEVCUT KAYNAKLARI NELER?
Ukrayna, yüksek gelir elde edebileceğini düşündüğü kaynakları savaştan sonra “ülkenin tekrar inşasında” pahalandırmak istiyor.
Worldometer datalarına nazaran, Ukrayna dünyada petrol rezervlerinde 51’inci, doğal gazda ise 23’üncü sırada yer alıyor.
Ukrayna’nın petrol rafineri sisteminin teknolojik olarak geride kalması ve Rusya’nın kimi alanlardaki hakimiyeti Kiev’in bu kaynaktan tam olarak randıman almasını engelliyor.
Ukrayna’nın petrol kaynaklarının bir kısmı Rusya denetiminde bulunuyor. Moskova tarafından 2014’te yasa dışı ilhak edilen Kırım’da, Azak Denizi’nden başlayarak Kerç-Kefe-Yalta çizgisinde çıkarılmamış varlıklı petrol ve gaz yatakları bulunduğu tahmin ediliyor.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) datalarına nazaran, Karadeniz ve Azak denizlerindeki üretim Ukrayna’nın toplam petrol ve gaz üretiminin yaklaşık yüzde 5’ini oluşturuyor.
Rusya 2023’te Berdyansk, akabinde Mariupol kentlerini denetimi altına alarak Kiev’in Azak Denizi ile temasını büsbütün kesmişti.
IEA bilgilerine nazaran, Ukrayna, 9 milyar ton petrol muadili olduğu kestirim edilen hidrokarbon rezervlerine sahip.
Ülkede hidrokarbon kaynakları 3 bölgede ağırlaşırken, bunlar ülkenin batısında Karpat, doğusunda Dinyeper-Donetsk ve güneyinde Karadeniz-Azak bölgesinde.
Rusya, Donetsk bölgesinin çok büyük bir çoğunluğunu elinde tutarak, Ukrayna’nın hidrokarbon kaynaklarının azalmasına neden oluyor.
Ukrayna’nın doğal gaz kaynaklarının 5,4 trilyon metreküp olduğu düşünülürken bunlardan 1,1’i kanıtlanmış rezerv durumunda. ABD hükümeti datalarına nazaran, Ukrayna doğal gaz rezervlerinde Avrupa’da 2’nci sırada yer alıyor.
World Population Review datalarına nazaran, savaşın taraflarından Rusya ise doğal gaz sıralamasında ABD’nin akabinde dünyada 2’nci sırada bulunuyor.
Rusya’nın 2014’te Kırım’ı yasa dışı ilhakıyla, Ukrayna’nın değerli açık deniz gaz kaynaklarına artık erişememesi, doğal gaz rezerv varsayımlarında düşüş olduğu manasına geliyor.
Fosil yakıtlar Ukrayna’nın en büyük güç kaynağı olmaya devam ederken bunlar içinde kömür ve doğal gaz en büyük oranı oluşturuyor.
Ülkenin kanıtlanmış gazının yüzde 80’ine yakını ve gaz üretiminin yüzde 90’ı savaşın etkilediği Dinyeper-Donetsk çizgisinde yer alırken, ülkedeki gaz kaynaklarının yüzde 6’sına sahip olan Karadeniz ve Azak çizgisi Rusya’nın denetiminde bulunuyor.
Kömür kaynaklarının büyük çoğunluğu Rus kontrolünde
Türkiye Cumhuriyeti Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre, Ukrayna kömür rezervi alanında dünyada 8. sırada yer alıyor.
Savaşın akabinde Rusya, bilhassa Ukrayna’nın doğusunda bulunan kömür yataklarının yarısından büyük bir kısmını denetim altına aldı. Savaşın sürdüğü Donetsk bölgesi, Ukrayna kömür rezervlerinin büyük çoğunluğunu barındırıyor.
Ukrayna’nın sanayi faaliyetlerinin yüzde 15’i, ihracatının yüzde 20’sinden fazlası da savaşın sürdüğü Donbas bölgesinde yapılıyordu.
Uluslararası basında çıkan haberlere nazaran Ukrayna, Donetsk’in batısında yer alan ve değerli bir lojistik merkezi olan Pokrovsk kentine Rus birliklerinin yaklaşmasıyla ocakta ülkenin son koklaşabilir kömür madenini kapatmak zorunda kalmıştı.