Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP) bilgilerine nazaran, dünyada her gün 2 bin çöp kamyonu kadar plastik okyanus, ırmak ve göllere dökülüyor. Her yıl 19-23 milyon ton plastik atık, su ekosistemlerine sızarak bu alanları kirletiyor. Plastik kirliliği besin üretim kapasitesini direkt etkiliyor.
Aytan,, plastiklerin çok üretimi ve yanlış bertarafı nedeniyle yüzde 80’lik kısmının tabiatta sonlanarak dünyada en süratli büyüyen çevresel tehdit haline geldiğini söyledi.
Plastiklerin küçük modüllere bölünüp mikroplastik olarak hudut tanımaz kirleticiler haline geldiğine işaret eden Aytan, plastiklerin çok kompleks yollarla, kronik olarak su kaynaklarına ulaştığını, deniz ekosistemi ve canlıların hayatını olumsuz etkilediğini söz etti.
Aytan, mikroplastiklerin, denizin besin zincirinin temelini oluşturan mikroorganizmalarla tıpkı boyuta indiğine dikkati çekerek, tüketilen besin eserleriyle sofralara kadar ulaştığını lisana getirdi.
– “Balıkların içerdikleri mikroplastikle alakalı risklerini değerlendirdik”
Son 50 yılda Karadeniz’deki istilacı çeşitler, artan kirlilik, çok avcılık baskısı ve iklim değişikliği nedeniyle biyoçeşitlilikte önemli azalmalar yaşandığını vurgulayan Aytan, “Karadeniz’in kıymetli balıkçılık alanlarındaki ticari balıklarda ve ömür alanlarında mikroplastikler: Karakteristik, konsantrasyon ve risk değerlendirmesi” araştırmasını yaptıklarını belirtti.
Aytan, Doğu Karadeniz’de istavrit, mezgit, barbun, lisan, pisi ve kalkandaki ve hayat alanlarındaki mikroplastik ölçüsünü araştırdıklarına işaret ederek, sonrasında mikroplastiklerin kimyasal içeriklerini göz önünde bulundurarak riskleri değerlendirdiklerini anlattı.
Söz konusu balıkları, hayat alanları ve beslenme davranışları farklı olduğu için seçtiklerine dikkati çeken Aytan, 5 milimetrenin altındaki ve 1 mikrometreye kadar olan mikroplastikleri incelediklerini kaydetti.
– İncelenen balıkların hepsinde en az bir tane mikroplastiğe rastlandı
Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Yönetim Kurulu üyesi Aytan, incelenen balıkların hepsinde en az bir tane mikroplastiğe rastlandığını belirterek, mikroplastiğin istavrit ve mezgit balığında düşük, barbun, kalkan ve pisi üzere taban balıklarında yüksek ölçüde tespit edildiğini söyledi.
Denizin tabanındaki mikroplastik birikiminin daha fazla olduğuna dikkati çeken Aytan, “İstavrit, mezgit üzere çeşitlerde balık başına bir adet mikroplastiğe rastladık lakin tabandaki barbun, lisan, pisi ve kalkanda bu ölçü 12 adede kadar çıktı. Balık habitatı değiştikçe mikroplastiğe maruz kalmanın da bundan etkilendiğini gördük. Hamsi de istavrit üzere kısa ömürlü olması ve kıyıdan uzak bölgelerde daima hareket halinde yaşaması münasebetiyle daha az mikroplastik birikimine maruz kalıyor, bu nedenle daha az risk taşıdığını düşünüyorum.” diye konuştu.
Aytan, balıklarda tespit ettikleri mikroplastiklerin kaynağının yüzde 50’sinden fazlasının tek kullanımlık plastiklerde kullanılan polietilen ve sentetik dokumada kullanılan akrilik olduğuna işaret ederek, bu plastiklerin Karadeniz’de bulunmasının en önemli nedenlerinin, yetersiz atık idaresi, derin deniz deşarjları, kıyı bölgelerindeki denetimsiz dolgular ve boşaltım alanlarının hakikat seçilememesi olduğunu aktardı.
– “Karadeniz’de plastiklerin azaltılmasında hepimiz rol oynamalıyız”
Araştırmayı, mikroplastikler konusunda karar vericilere ve bölüme yol gösterici olma fikriyle yaptıklarını vurgulayan Aytan, “Araştırmanın emeli ‘balık yemeyin’ algısı oluşturmak değil.” tabirini kullandı.
Aytan, kirliliğin önlenmesi konusunda neler yapılabileceğiyle ilgili şu tekliflerde bulundu:
“Özellikle plastiğin yerine ikame eser ya da mevcut plastiklere eklenen katkı kimyasallarının toksik olmayanlarla uygunlaştırılması bile şu anda bu eşsiz ekosistem üzerindeki tesirleri azaltmada atılacak kıymetli bir adım. Kişiselden başlayan lakin lokal idarelerin de alacağı önlemlerle Karadeniz’de plastiklerin azaltılmasında hepimiz rol oynamalıyız.”
Karadeniz’de arıtım tesisleri kurularak atık sudaki mikroplastiklerin tutulması gerektiğine dikkati çeken Aytan, atık idaresinin uygunlaştırılması gerektiğini de kelamlarına ekledi.